50 метрів до військ агресора – саме тут, на крайніх позиціях українських військових у Авдіївці, побувала команда USCC I Український центр безпеки та співпраці разом із американським журналістом Coffee or Die Magazine, ветераном кампаній в Іраку та Афганістані, експертом Nolan Peterson.
Одразу після поїздки Нолан виступав з доповіддю про стан справ на фронті перед української діаспорою Канади, і випустив статтю (англійською мовою): EXCLUSIVE FRONT-LINE REPORT: MODERN TRENCH WARFARE IN EASTERN UKRAINE
Запрошуємо до перегляду й поширення!
Συνέντευξη Ν. Λυγερού "Εμβόλιο, ιστορική γεωπολιτική, Ουκρανία, Γερμανία, Μακεδονικό", με τον Γ. Καρποδίνη, Albedo 14. 09/06/2021Геостратегічний аналітик, відомий грецький вчений Нікос Лігерос у своєму інтерв’ю радіостанції Albedo 14 наголошує, що Греція повинна підтримати Україну в її євроатлантичних прагненнях.
Переклад з грецької Галини Маслюк
«Ми дуже добре знаємо, що переживає Україна після Євромайдану. Знаємо ситуацію відносно Криму, і на Донбасі; бачимо агресивні дії РФ і розуміємо, що вона ні за яких обставин не допускає ймовірність вступу цієї країни до ЄС та НАТО. Але Греція, яка була прихильною до України ще в 2008 році, повинна наголосити на своїй позиції і сьогодні. Україна має досвід успішного та багаторічного співробітництва з Альянсом, можна сказати, що саме Україна спонукала Фінляндію і Швецію змінити своє ставлення до теми. Раніше уряди цих північноєвропейських країн займали нейтрально-помірковану позицію, але тепер вони бачать, що РФ веде агресивну політику і в їхньому регіоні. Не забуваймо, що Фінляндія має окуповані Російською Федерацією території, так само, як ми згадували колись і Німеччину з темою Калінінграду тощо. Ми часто бідкаємося, мовляв ніхто не може нас зрозуміти щодо окупованих Туреччиною територій, проблем переміщення населення, що потрібно всім пояснювати на нашу думку очевидне, але здебільшого ми зовсім не знаємо історії тих, кому пояснюємо власну, а було би корисним знати. Адже Україна зараз переживає ситуацію аналогічну тій, що Греція переживає з Кіпром, коли маєш внутрішньо переселених мігрантів в своїй же країні. І ми не можемо стояти осторонь, ми маємо чітко заявити, що Україна – повністю європейська країна, з якою нас пов’язують діахронічні стосунки, звідти почалася національно-визвольна боротьба Греції, могила Костянтина Іпсіланті знаходиться в Києві.
Те саме стосується і всієї Європи. Зараз дуже часто допускаються помилкового трактування щодо ідеологічної складової, особливо, в Греції, вважають, що раз ми підтримуємо Україну, значить ми є проти РФ, але це хибна думка. РФ є країною, що простягається до Далекого Сходу, природно, це не є тільки європейська країна. Коли ти маєш кордони з Китаєм і Монголією, це дуже логічно. Чудово мати особливі стосунки з Росією, але вони не можуть бути європейськими через розміри цієї країни. Якщо скласти докупи Європу і Російську Федерацію, вийде щось на кшталт Євроросії, тому що ти не можеш мати справу тільки з однією частиною Росії. Воно так не працює, і ми мали можливість переконатися в цьому на прикладі Радянського Союзу, коли спробували 15 країн привести до спільного знаменника. Росія завжди домінувала, і тут є неймовірний момент: ми вважаємо спадкоємицею СРСР тільки одну Росію, а інших 14 країн не вважаємо.
Нещодавно я вивчав дані в ядерній сфері. Всі ядерні боєголовки, які були в Казахстані, передали Москві в 1995 році. Всі ядерні випробування за радянських часів відбувалися в Казахстані, в регіоні було підірвано понад 500 бомб, однак в Казахстані не залишилося жодної ядерної боєголовки. Виглядає вражаюче – вони перенесли на собі всі випробування, стільки вибухів, але не мають ядерного озброєння.
З іншого боку, що стосується України, з території якої розпочала свою діяльність таємна грецька організація Філікі Етерія, та й усього Чорноморського басейну. З древніх часів по всьому узбережжю Чорного моря, в тому числі й Криму, ми маємо грецьку присутність. Факт, про який ми здебільшого забуваємо, а от такий диктатор, як Ердоган не соромиться наголошувати: в Криму живуть татари, з якими у турків є спільне коріння, і турецький президент хоче мати свою думку стосовно Криму. Гадаю, нам потрібно уважніше вивчати історію, і не тільки класичну, але й релігійну. Варто пригадати нещодавні події щодо надання автокефалії українській церкві. Показово, що наш Патріарх був непохитний і не побоявся того, що говорив той росіянин (Кремлівський очільник – прим. перекл.). Підсумовуючи, розуміємо, якщо ми знехтуєм цими фактами і скажемо, що нас не цікавить тема України, як ми можемо очікувати зацікавленість темою Кіпру і окупованих територій. Територій, що займають 37% від загальної території Кіпру.
Взагалі, якщо подивитися уважніше на регіони Європи і, особливо, Східної Європи, які здавна були проблемними, більшість людей не мають жодної уяви про шлях, який вони пройшли. Хто знає, що робилося після 1945-го, наприклад, з тією ж Німеччиною, хоча вважається, що там все досить зрозуміло. Однак... Якщо говорити з кимось із греків про Німеччину, більшість сприймають її як щось монолітне. Варто їм розповісти, що відбувалося в 45-ому, коли рушився нацистський режим, і Гітлер хотів залишити після себе випалену землю, чого, на щастя, не відбулося. Тоді Німеччина фактично була умовно розділена на чотири частини, а не на дві. Там був вплив Франції, Англії, Америки і, звичайно, СРСР. Але здебільшого люди мають у своїй уяві Східну і Західну Німеччину, що було вже після 1949-го, не в проміжку 1945-1949. Тоді маємо Бонн (Після Другої світової війни Бонн знаходився в зоні окупації Великобританії. Стає столицею ФРН в 1949—1990 роках. Досі вважається другою столицею Німеччини – прим. перекл.), дивимося на Берлін, і тут хотів би зробити одне зауваження, щоб показати аналогію, яку я проектую на ситуацію з Україною. Коли Берлін був поділений на Східний і Західний стіною, чи західна частина не перебувала в рамках східної? Перебувала. Ставимо питання: Чи без підтримки Америки західний Берлін зміг би втриматися? Якби Кеннеді не сказав "Ich bin ein Berliner", існував би ще західний Берлін? Однозначно, ні.
З іншого боку дивимося на План міністра економіки США Моргентау (Henry R. Morgenthau Jr) щодо остаточного знищення промислових потужностей Німеччини і перетворення її в аграрну країну. Ми, греки, звичайно, пам’ятаємо Моргентау більше через геноцид, він був в той період послом США у Константинополі. Ця людина, яка народилася в 1891 і померла в 1967 р., внесла пропозицію, що залишиться в історії як «план Моргентау», розділити Німеччину на дві, власне, на три частини. Врешті, зупинилися на сценарії двох Німеччин – Східної і Західної. Як відомо, Німеччина пережила тоді переселення великих мас свого населення – з територій Чехословаччини, Австро-Угорщини, Польщі тощо. Насильницьким способом були переселені 13 мільйонів німців, які мали «вибір» — попасти або до західної, або східної зон окупації.
В цьому місці варто пригадати фокус, що його «провернув» Радянський Союз щодо Польщі, коли нібито мав її визволити. Він (СРСР) вичікував, поки нацистський режим винищував поляків, і зовсім не поспішав звільняти Польщу, вступив на її територію тільки тоді, коли завершили свою «роботу» нацисти, і виключно для того, щоб створити «сполучну ланку», як буде сказано потім в Берлінському договорі, зі Східною Німеччиною.
Що, якби американці в 1944-му дотрималися такої ж стратегії як Радянський Союз, і затрималися би з 6-тим червня, цим великим днем, так би мовити D-day, і чекали би поки нацисти повністю знищать Францію? До речі, ці події яскраво показані у фільмі «Дипломатія», де німецький вищого чину офіцер отримує від Гітлера наказ знищити будь-які історичні пам’ятки, які існували в Парижі і, зрештою, не робить цього, бо вважає це злочином проти культури. По-іншому в Парижі, який так люблять греки, не залишилося би нічого, якби той офіцер виконав наказ. Уявіть лише, що було би, якби Америка взяла приклад з Радянського Союзу!? І потім, (наполягаю, тому що ми цього не бачимо добре), якби не американці, чи було би створено НАТО? Якщо ми порівняємо уважно дати, йдеться про кінець 1945-го року, 1949 – НАТО, 1949 – дві Німеччини. Одночасно маємо План Маршалла, який діятиме до 1952 року і допоможе Західній Німеччині відновити рівновагу, тому що Східна Німеччина залишилася без жодної допомоги.
Зрештою, це дасть можливість Німеччині в 1957-му через контакти Аденауера з Труменом і, звичайно, з Де Голлем, створити початкове ядро, яке потім приведе до Римського договору 57’ про створення Європейської Унії. Дивлячись на всі ці події масштабно, чи змогла би Німеччина, розділена навпіл, знищена дотла, без допомоги Сполучених Штатів віднайти рівновагу і стати в майбутньому центром ЄС? Очевидно, що ні.
Отже, ми повинні бачити і розуміти глибше, дивлячись на те, що відбувається в НАТО. А глибиною є те, що НАТО існує з 1949 року.
В Греції часто можна почути, що Німеччині «подарували позики». Чи всім відомо, що Німеччина закінчила виплачувати кошти, заборговані нею з часів Першої світової війни, в 2010 році? І ще не виплатила позики, взяті під час Другої світової? Тому що дуже просто нацистський режим вирішив, що не буде виплачувати нічого по заборгованості, і весь тягар впав на плечі спадкоємиці — сучасної Німеччини, і вона це робить.
Що стосується Греції і вигуків «Німеччина нам заборгувала», погоджуюся, що Німеччина має перед нами борги, але Греція повинна про це їй заявити. Чи хтось бачив хоч один офіційний запит, який дійшов би до Німеччини? Чи ви бачили тільки запити, які осідають в парламенті Греції? Звісно, вона винна нам відшкодування, позику, але повинні знайтися люди, які вимагатимуть цього серйозно і в правильний спосіб, а не ідеологічно, і не задля кількох хабарів від якихось компаній.
Інша серйозна тема, яка повинна нас турбувати, коли ми говоримо про визволення окупованих земель (для нас, зокрема, Кіпру) - це відновлення економіки. Німеччина, щоб об’єднатися, запровадила на 15 років жорсткий економічний режим. За нашими оцінками, у випадку визволення Кіпру (скажімо, що він звільняється в якийсь спосіб, як, наприклад, Балтійські держави, які вступили до ЄС), необхідно буде близько 12-ти років для відновлення. Це без використання Ексклюзивної економічної зони. Якщо до цього віднесуться стратегічно, можна звести цей термін до нуля. На мою думку є дуже важливим, коли знаходиться інструмент для звільнення окупованої країни, в який спосіб її найшвидше і найефективніше відновити.
Все це стосується і України. Ми зараз не маємо права говорити, що щось там наробив Хрущов в 1954-му, ми не знаємо точно, що саме там відбулося. Але ми свідомі того, що відбувається нині, коли Російська Федерація раптом вирішила втримати контроль в регіоні. Чи не має до цього всього відношення Путін?
Хотів би зауважити ще одне. За часів царської Росії існував весь цей безлад, який добре, що змінився, але та держава загалом була європейською. Тому існували такі чудові твори як, наприклад, Достоєвського, де цілі фрази були французькою, і це було природно. Коли утворився Радянський Союз, ми маємо дві зміни: по-перше, він вже не є російським, і вже зовсім не є європейським. Він відмежовується від Заходу, але раптом стає туркофільським. Мені подобається, коли хтось наголошує на тому, що цей режим безбожний, але «совєтам» набагато легше знаходити спільні інтереси з мусульманином, ніж з християнином. Вони раптом стають друзями і дроблять Вірменію, тому що, якщо пригадуєте, Радянський Союз підписує лише Карський договір 1921, але відмовляється підписувати Севрський і Лозаннський договори, бо вважає їх імперіалістичними. З яких міркувань ця держава потім хоче наступити своїм чоботом на Європу і контролювати Молдавію, Білорусь, Україну, Вірменію тощо?
В якийсь момент ми всі повинні про це говорити. Натомість — всі мовчать. Про окуповані землі Фінляндії замовчуємо. Про окуповані німецькі землі не говоримо. Тепер про окуповані території України знову не говоримо. Одночасно бідкаємося: хто ж прийде на допомогу звільнити окуповані землі Кіпру? Тобто, кожний залишається сам на сам зі своїми проблемами? Але це невірно. Ми повинні думати один про одного, відгукуватися, діяти спільною мережею у справі звільнення територій, в землі яких лежать наші пращури, про яких дехто з короткою пам’яттю вже забув, але Людство не забуває нікого.
Наголошую на наступному. Не забуваймо жодного окупованого, і в момент, коли ми турбуємося про Людство, турбуємося і про права Людства, зобов’язуємося допомагати народам, які пережили геноцид. Ми не забуваємо про права ассирійців чи вірмен. Як приклад – Арцах (вірменська назва Нагірного Карабаху — прим. перекладача). Чого знову нападають азербайджанці на Арцах, відколи знають, що це не їхня територія, що її передав їм Сталін тільки задля того, щоб там не могли укріпитися вірмени, які складали 95% населення? В будь-якому випадку, я там не бачив жодної мечеті.
Що стосується України зараз і майбутнього обговорення щодо плану дій членства в НАТО необхідно віднайти рівновагу, зважаючи на просунуті та тісні стосунки України та Грузії з цією євроатлантичною організацією в умовах жорсткого протистояння Російської Федерації. Деякі голоси в самій Україні заохочують відмовитися від цієї перспективи, але більшість населення там вже добре розуміє, що повністю європейська країна не має жодного приводу не стати членом як ЄС, так і НАТО. Тому Греція повинна перестати замикатися тільки на своїх проблемах з Туреччиною, і подивитися навколо. Для того, щоб мати союзників, потрібно перейматися і їхніми проблемами.
Неможливо слухати голоси на кшталт «Україна – це живіт Росії, і як реагуватиме росіянин на це, тому що це ідентичний аргумент турка щодо Кіпру. Що це таке? Аргумент варварства? Коли росіянин знаходиться в регіоні, над яким півдоби сходить сонце, тоді «животом» його є половина планети.
Якщо серйозно підходити до цієї теми, ми повинні розуміти одне: коли ми розглянули всі ядерні реактори на території СРСР, то не побачили жодного в околицях Москви. Чорнобиль є в Україні. Росіяни, чи радянські урядовці в СРСР не мали жодної проблеми принести в жертву нібито радянських людей, але знову українців. Якби ця аварія відбулася в Росії, ситуація була би зовсім іншою. Тому я і наполягаю, що всі ці люди пожертвували своїм життям, щоб спасти Людство. Більшість з тих, хто копали під ядерним реактором, не дожили до 40 років, ми вивчаємо зараз дуже детально, особливо наукові праці. Чи всім відомо, що в багатьох випадках люди копали голими через спеку від розпеченого реактора? Чи всім відомо, що туди не могли завезти обладнання, тому що боялися, що бетонний саркофаг може дати тріщину і всі ці радіоактивні відходи підуть в землю і буде вже іншого масштабу катастрофа? Ці люди із самого початку знали, що помруть, але виконували свою роботу. Всі ці люди мали би отримати хоча би якусь медаль за відвагу. Якесь визнання. Помалу-помалу, віднаходимо їхні імена, навіть імена солдатів. Якби не було цих людей, якби не було цього науковця, який зафіксував усю цю роботу, щоб розповісти правду, в той момент, коли від нього вимагали скривати її за кордоном.
Хто знає, що Німеччина надіслала туди Joker? Joker – це машина, яку німці сконструювали для боротьби з терористичними актами, щось на шталт робота. Коли СРСР замовив його з метою зібрати з поверхні саркофагу графіт, який просто став ядерним відходом, але не змогли його перевезти, вони, уявіть собі тільки (!), не зізналися німцям, в чому справа. Поїхали, замовили це обладнання, не повідомили німців про рівень радіації, і знаєте скільки часу витримала ця машина? Дві (2) секунди. Тому що, коли механізм попав в радіоактивну зону, в ньому згоріли всі мікрочіпи, не залишилося нічого. Уповноважений за рятувальні роботи був у розпачі, не вірив, що навіть німцям не сказали правду. Очікували цю машину з великою надією, що з її допомогою зможуть зібрати радіоактивні відходи. Врешті, хто їх зібрав? Солдати. Живі роботи.
Тому я і наголошую на тому, що події відбуваються знову на території України. Коли знаєш все це, не можеш не пам’ятати і про Казахстан, що постраждав від усіх ядерних випробувань, і про Чорнобиль в Україні, і про тих чисельних вчених, які були в рамках СРСР, але прагнули розказати світові правду, боролися за неї, які, врешті, врятували і нас, тому що у випадку гіршого розвитку подій, вся Європа була би вражена.
І ми зобов’язані пам’ятати імена цих людей, тому що вони свідомо ішли на смерть, щоб врятувати інших, які нічого не знали.
Асоціація української діаспори в Греції "Українсько-Грецька Думка" звернулася до прем'єр-міністра Грецької Республіки п. Кіріакоса Міцотакіса та глави парламенту Греції п. Костянтина Тассуласа з проханням підтримати Україну в її прагненні на шляху до членства в Північноантлантичному Альянсі.
"Росія роками веде загарбницькі війни проти України, Грузії та Молдови, а російський уряд чим далі, тим більше демонструє свою зневагу до цінностей демократії та міжнародної спільноти, заснованих на правилах. Постійними залякуваннями, дезінформацією, ігноруванням норм міжнародного права, численними актами державної агресії, які Москва вчиняє за допомогою агентів своїх спецслужб проти країн-членів НАТО, як Чехія чи Болгарія, Росія прагне дестабілізувати Європу", - зазначається, зокрема, у зверненнях українських організацій до владних структур своїх країн, особливо, країн-членів Північноатлантичного Альянсу, в рамках адвокаційної кампанії, розгорнутої Світовим та Європейським Конгресами Українців на підтримку надання Україні плану дій щодо членства в НАТО.
"Відповіддю на ці загрози нашій безпеці, миру, стабільності та демократії є посилення присутності НАТО у регіоні Східної Європи та посилення безпеки у Чорному морі, на необхідності чого нещодавно наголосили країни “Бухарестської дев’ятки"".
У зв"язку з цим, у світлі майбутнього саміту НАТО 14 червня, світове українство звертається до керівництва НАТО, урядів країн-членів Альянсу із проханням:
- Підтвердити принципове рішення Альянсу про політику “відкритих дверей” для України і Грузії, а також статтю 23 підсумкової Декларації Бухарестського саміту 2008 року;
а також:
- Прискорити надання Україні Плану дій щодо членства (ПДЧ) у НАТО у контексті зустрічі міністрів закордонних справ країн-членів Альянсу у грудні 2021 року.
В рамках згаданої кампанії Асоціація української діаспори в Греції "Українсько-Грецька Думка" надіслала листи до прем"єр-міністра Греції та голови парламенту з проханням підтримати
Україну, що повинно стримати подальшу ескалацію російської агресії проти України.
Українці Греції нагадали флешмобом, що російська пропаганда страшніша за коронавірус
ФОТО
Представники української спільноти Греції провели перед грецьким парламентом флешмоб, під час якого нагадали, що вірус російської пропаганди є так само небезпечний, як і коронавірус.
Про це повідомила у Facebook голова Асоціації української діаспори в Греції «Українсько-грецька думка» Галина Маслюк.
«Маємо зобов’язання допомогти Україні спростовувати брудну пропаганду Москви, протистояти, між всім іншим, і гібридній війні в інформаційному просторі. Таким чином ми, українці в світі, вирішили показати суспільствам, де ми живемо, що «вірус російської пропаганди є настільки ж шкідливим, як і коронавірус». Він знищує сумління незаангажованих людей зумисно неправдивою інформацією, продукує провокативні ситуації і спотворює істину», - зазначила Галина Маслюк.
Як зазначається, під час акції на Площі Конституції українці привернули увагу як мешканців міста, так і туристів. Учасники флешмобу тримали синьо-жовті прапори, плакати з написами «Крим - це Україна» і маски, які символізують профілактику від смертельного вірусу.
Під час акції її учасники також роздавали листівки, в яких йшлося про російські провокації на території України, розповсюдження Росією фейку про громадянський конфлікт в Україні тощо. «Показово, що іноземні туристи цікавилися отримати таку листівку англійською мовою, але прекрасно все розуміли завдяки, серед іншого, плакатам з надписом «Крим - це Україна», - зазначила Галина Маслюк.
Вона зазначила, що Україні потрібна підтримка українців у світі щодо спростування російської пропаганди, і додала: «Найбільш руйнівний вірус для України протягом століть, який забрав десятки мільйонів життів, - це московит».
Як повідомляв Укрінформ, активісти української громади в Португалії провели 25 лютого в Лісабоні під російським посольством акцію під гаслом: «Вірус російської пропаганди - страшніший за коронавірус!».
Голова Спілки українців у Португалії Павло Садоха наголосив, що «українці за кордоном мають відповідальність донести світовим суспільствам про надзвичайно небезпечну загрозу, яку несе російський світ» - «загрозу, яка вимірюється не тисячами інфікованих хворих, але мільйонами жертв Голодоморів, голокостів та спровокованих воєн».
Він зауважив, що «від інфекційних епідемій людство швидко знаходить ліки, від ідеологічних епідемій деякі країни не оговтуються століттями».
Павло Садоха закликав всіх небайдужих українців долучитися до акції «Вірус російської пропаганди - страшніший за короновірус!». Він повідомив кореспонденту Укрінформу, що аналогічні акції плануються українськими громадами в інших країнах світу, зокрема, в Греції, Італії, Іспанії, Німеччині, Франції, Естонії, Ірландії тощо.
Фото: Halyna Masliuk у Facebook
Публікація в Укрінформ
ph: Olga Soshenko
- Наше знайомство відбулося під час презентації Вашої нової збірки поезій «Бордель для військових» у Львові. Така екстравагантна назва чим зумовлена?
Так ми і живемо екстравагантно. Тим паче, коли моя країна стала для Європи новими Фермопілами. Прошу розуміти, що у часі війни для поета найважчий вибір – між літературою і служінням людям. Або форма, або зміст. У християнській традиції Ісуса розіпнув не вершник Понтій Пілат, а цивільне населення захопленої римлянами Юдеї, яке не могло прийняти пацифізм та ідею любові до усіх, навіть до окупантів… Війна складна: повії працюють медсестрами, а священики – капеланами. Чому так? Люди. Нагадаю з історії, що пересувні борделі були частиною армійського обозу. Гадаю, що назва моєї книжки поєднує історію давніх військових походів з християнською традицією прощення.
- Ви член Національної спілки письменників України з дуже молодого віку, якщо не помиляюся, з 21-го року. З якого віку Ви почали писати? Чи це Ваш спосіб висловлюватися? Ви пишете, коли хочете щось сказати? Коли не хочете з ніким говорити? Якщо дозволите, як виглядає сам процес творіння?
Для мене поезія – не симфонія, а радше камінь з якого треба відлущувати усе зайве. Я тоді сильно візуалізую, достоту у своєрідний спосіб. У голові починають обертатися якісь архітектурні форми типу пірамід, колон тощо, обов’язково світлого чи жовтуватого кольору. Писати я почав раптово, у тринадцять років під час навчання у школі. Чи хочу як поет щось сказати людям? Ні, це не найкраща мотивація для творчості. Я радше – уважний слухач, а текст допомагає мислити.
- Ви відноситеся до літературного покоління дев'ятдесятників і, наскільки я знаю, зовсім не були пасивним споглядачем. Що з тих доленосних для України та українців років Вам найбільше запам'яталося?
Світова дипломатія – це монструозна потвора, котрій для обертання голови у правильному напрямку потрібне століття. Коли Альфред Розенберг висловлювався за створення незалежної Української держави, німцям йшлося не про зміцнення слов’янської держави, їм потрібно було послаблювати Російську імперію шляхом відокремлення самостійних етносів. Сьогодні світові також не йдеться про добробут України, потрібно ослабити Москву, де аншлюс Криму – додатковий головний біль у Середземноморському регіоні. Я переконаний, що ці проблеми зачіпають і Грецію.
- Рівно 100 років тому світ знову розмірковував, чи йому потрібне існування незалежної країни – України. Таке враження, що нічого не змінилося, нині відбувається щось аналогічне, хоча українська нація пережила за останнє століття надто багато. На Вашу думку, світ, нарешті, переконався, що Україні – бути?
Над цим питанням думав, коли розбирався у собі: хто я, поет, але який громадянин? Націоналіст чи космополіт? Чому відбуваються війни? Чому перемагає зло? У якомусь моменті дійшов висновку, що об’єднання людства в єдину цивілізаційну модель дасть змогу вижити і працювати для розвитку високого інтелекту, який дбатиме про збереження кожного окремого етносу, як вкрай важливої планетарної ланки. Доки людство розділене – триватиме війна за виживання, сильніші народи поглинатимуть слабші, і мови, і культуру.
- Багато поетів в своїй творчості звертаються до давньогрецької міфології. З українських великими поціновувачами були, зокрема, Іван Франко та Леся Українка. Ваше звернення до античних міфів є абсолютно унікальним, несподіваним, швидше за все, без жодних аналогів. Для мене особисто — це те, що заінтригувало з першого дотику до Вашої творчості. Розкажіть будь ласка — це чийсь вплив, гарні знання, особливе ставлення?
Дякую за це запитання… Я не можу себе назвати співцем античності, якщо ми вже заговорили про українських класиків тощо. У певному сенсі – мислю грецькими культурними архетипами. Це закладено з дитинства, у якому замість казок мені розповідали легенди і міфи давньої Греції. Вочевидь аргонавти, «Іліада» та «Одіссея» для мене містять чітко фрейдистські контексти. Вже згодом я себе запитував: чому не скандинави, приміром. Відповіді не маю. Мабуть до терезів трохи доклалася і антична архітектура.
- В якомусь інтерв'ю Ви в досить оригінальний спосіб висловлюєтесь щодо поняття «Глобалізації як сучасної форми нацизму». Поясніть будь ласка, що Ви вкладаєте в нього?
Навряд чи я належу до антиглобалістів. Але дуже хочу аби глобальні процеси набули людських рис, і не мали в основі війну транснаціональних корпорацій за ресурси і сфери впливу. Поки що, з того за чим спостерігаю, можу стверджувати наступне: людство самоусуватиметься від прав і свобод та добровільно широкими колонами прямуватиме до технологічних гетто, де ваша персональна ціна, як у давні часи, вимірюватиметься рабською працею на новітніх богів.
- Що це? Небажання думати? Нездатність протистояти? Шлях найменшого спротиву – бути як всі?
Я б це назвав елементарною соціологією. Можливо, так влаштоване суспільство. Ми не можемо пояснити – чому одні народжуються з покликанням до медицини, інші до поезії, а треті мають хист до генної інженерії чи архітектури. Вочевидь пасіонарність є біологічною рівновагою Буття між математиками і маніяками.
- Ви – метафізичний поет? Поняття «метафізика» в історико-філософському аспекті має кілька значень, все ж, якщо спробувати коротко окреслити – це форма світорозуміння, метод пізнання. Що Ви вкладаєте в це поняття?
Поезія ремесло одержимих. І замикати творчість в рамки окремого стилю, жанру чи філософії надто скучно. Зрозуміло, що за світосприйняттям ви можете бути метафізиком. Звідси мій формальний атеїзм, очікування сингулярного стрибка та сумніви щодо доцільності випускати жорстоку цивілізацію людей за межі Сонячної системи. Гадаю, що метафізика – це зріла форма духовності.
- Чи назвали би Ви себе паралельно філософом?
Не знаю, можливо.
- Наскільки актуальним для Вас є все те, що робиться навколо: в країні, на планеті, у Вашому вужчому оточенні — родини, друзів?
Творчість, секс, екологія. Нормальні речі для розвинутої цивілізації.
- Однак... 2014-ий... Війна не пройшла повз Поета. Як почуває себе Поет на війні? Що каже історичний досвід про місце поета в настільки крайньому прояві соціальної небезпеки?
Я волів би не віддавати певних наказів, які віддавав будучи командиром. Я волів би не знати окремих речей, які сьогодні знаю. Поза тим стверджуватиму: Війна – це оркестрова яма поезії. Можу Вам відповісти, що для Олега Короташа – це зайвий досвід, а для української держави війна – це грандіозний шанс зробити видатний внесок у світову культуру.
- Що має бути пріоритетом для людини — творчий саморозвиток, чи зв'язок з іншими особистостями?
Людська популяція явище соціальне, де аби вижити треба перебувати у зграї. Саморозвиток дає змогу інтелектові не стати жертвою інстинктів натовпу. Обирайте.
- Психопатологія натовпу, як сказав би Микола Сядристий. Чи на неї впливає Хронос (з гр. Χρόνος – час)?
Прошу не звинувачувати мене у сексизмі, але натовп, етнос, нація – містять чітко фемінні риси. Натомість лідер, пастир, провідник – се чоловік, сила, дух і фалос. У певному сенсі ми усі є тваринами, де лідер керує прайдом і, відповідно, запліднює самок (народ) або сім’ям, або ідеями. І це дуже добре, коли цар Леонід є воїном, здатним згуртувати спартанців, а не психопатом, як Путін, який власний народ (росіян) відправив на цивілізаційне заклання.
- Чи погоджуєтеся з думкою, що кожний поет висловлює дух своєї епохи? Що загострює Ваші почуття до такої степені, щоб вони стали поезією?
Що таке епоха? В Україні вона одна, в Перу – інша. Гомер і Горацій вічні, а у нас досі соцреалізм з прагненнями першості та ідолопоклонства... Ми поверхово мислимо, шукаючи кращого поета країни, замість того аби розібратися у стилістичних особливостях авторів, що робить їх унікальними для культури. Як приклад, можу назвати двох улюблених латиноамериканських виконавців у жанрі реггетон – Don Omar і Daddy Yankee, адже вони є носіями однакового музичного стилю, але працюють у різних напрямках і це робить їх друзями, а не конкурентами.
- В церковних догмах суїцид це смертельний для душі гріх. Поясніть будь ласка глибше Ваше «І якийсь дивний борг за суїцид Ісуса сплачують християни».
Я живу у богемному середовищі з третьосортними нормами етики. Матеріальна убогість продукує убогість світоглядну і стандартами поведінки стає принцип когось зжерти, інакше з’їдять тебе. У питанні соціальної та культурної стигматизації моя країна досі перебуває у Середньовіччі. Якщо хтось прагне звести рахунки з життям – пропоную зробити це правильно: джихад. Нащо стрибати з балкону – краще підірвіться на ворожому блокпосту.
- Чи Ви плануєте завчасно? Якщо так, які Ваші плани на майбутнє? Чи є щось, чого Вам дуже бажається?
Подорож. Хочу пожити в кількох країнах, вивчати культури, історію, мови. Загалом усе, що може стати поезією.
- Вам потрібно пізнати Грецію. Запрошуємо!
Дякую. Приїжджайте в Україну.
Шановні друзі та колеги!
Запрошуємо до перегляду документальної онлайн виставки ЦДАЗУ «Взяв би я бандуру…» (перегляд за посиланням http://tsdazu.gov.ua/index…/…/component/content/article/1492).
На виставці представлені документи, що висвітлюють розвиток українського бандурництва у міжвоєнний і повоєнний періоди на еміграції, творчий шлях славної Капели бандуристів імені Т. Шевченка (Північна Америка), Капели бандуристів ОДУМу ім. Гната Хоткевича, Капели бандуристок осередку СУМу ім. Пилипа Орлика; організацію та діяльність літніх кобзарських таборів для молоді та юнацтва, видання літератури та музичних записів, створення «Школи кобзарського мистецтва» (Нью-Йорк) та її пресових органів – «Кобзарський листок» та журнал «Бандура».
На скрижалях бандурного мистецтва української діаспори свої імена записали такі відомі диригенти, бандуристи і співаки, як В. Ємець, династія Китастих, Й. Панасенко, В. Мота, В. Луців, М. Досінчук-Чорний, священник, бандурист і художник о. Сергій Кіндзерявий-Пастухів та ін., про творчий шлях та неоціненний внесок у популяризацію бандурництва яких свідчать експоновані на виставці документи.
Про неабияку популярність бандурництва свідчать і численні творчі роботи українських художників та скульпторів, потужним поштовхом до творчості яких були кобза і бандура, народні та козацькі думи, історичні пісні, шевченківська тематика тощо. У розділі виставки «Кобза та бандура в образотворчому мистецтві» представлені окремі роботи Т. Шевченка, П. Андрусіва, Р. Багаутдінова, М. Дмитренка, Ю. Кульчицького, П. Капшученка, В. Лопати, Г. Мазепи, К. Шонк-Русича.
Хронологічно документи виставки охоплюють період 1903–2016 р.
Матеріали взяті з Центрального державного архіву зарубіжної україніки (ЦДАЗУ) http://tsdazu.gov.ua/index.php/ua/component/content/article/1492?fbclid=IwAR0I3Vf24o-5BJk2SVwJ39VuK6l8sKrTQ5qYJAeOKgdHBOE_yqY9UZT-xv4
Не зважаючи на робочий день, багато небайдужих українців, 20 лютого 2019 року зібралися на центральній площі Грецької столиці, площі Конституції, для того, щоб вшанувати пам'ять Героїв Небесної сотні.
Локацію для проведення мітингу організаторами було вибрано не випадково, тому що біля Парламенту Греції завжди збирається велика кількість жителів та гостей столиці.
Метою акції було нагадати грецькому суспільству, що війна в Україні триває. Україна та українці у всьому світі пам'ятають та шанують своїх Героїв, які стали першими жертвами кривавої розправи над мирною демонстрацією злочинного уряду Януковича.
Під час акції було виставлено плакат з фотографіями усіх загиблих “Небесної сотні”, та вражаючі світлини з Майдану під час Революції Гідності.
Учасники мітингу роздавали перехожим інформаційну листівку щодо подій в Україні у трагічні дні 2014 року в Україні грецькою мовою, де наголосили, зокрема, на тому, що очікує Україна від Світу через 5 років після початку агресії зі сторони Росії, а також заклик Світового Конгресу Українців українською та англійською мовами.
Цікаво, що багато перехожих знають та співчувають українському народу.
Цією акцією українська діаспора Греції долучила свій голос до Всесвітньої акції Світового українства “Зупинімо війну Росії проти України!”, яка пройшла в багатьох країнах світу.
Οι καταχρήσεις της αστυνομίας κατά της ειρηνικής διαμαρτυρίας στις 30 Νοεμβρίου 2013 ώθησαν τον κόσμο, εξοργισμένο από τη διαφθορά, τον σφετερισμό της εξουσίας, την ξαφνική οπισθοχώρηση στο θέμα της ενταξιακής πολιτικής της χώρας στην ΕΕ και απότομη στροφή προς ρωσοποίηση και προσέγγιση με τη Ρωσία, να βγουν στους δρόμους. Εκατοντάδες χιλιάδες των Ουκρανών από όλη τη χώρα, διαμαρτυρόμενοι, πλημμύρισαν την κεντρική πλατεία του Κιέβου, Μαϊντάν Ανεξαρτησίας, και δεν αποχωρούσαν για πάνω από τρεις μήνες παρά το πολικό κρύο του βαρύ χειμώνα του 2014. Μάταια προσπάθεια της κυβέρνησης του ρωσόφιλου προέδρου Βίκτορ Γιαννούκοβιτς να αδειάσει τους κεντρικούς δρόμους της πρωτεύουσας της Ουκρανίας, την έφτασε στα άκρα.
18-20 Φεβρουαρίου 2014
Μέσα σε δύο μέρες:
108 νεκροί – Η Ουράνια Εκατοντάδα – στο εξής - σύμβολο Ελευθερίας και αντίστασης του Ουκρανικού λαούΔεκάδες αγνοούμενοι, χίλιοι τραυματισμένοι, εκατοντάδες συλληφθέντες και βασανισθέντες
Στις 22 Φεβρουαρίου ο εγκληματικός Βίκτορ Γιαννούκοβιτς διέφυγε στη Ρωσία, υπό την προστασία της οποίας βρίσκεται μέχρι σήμερα. Εκστρατεία αλληλεγγύης στον Ουκρανικό λαό σάρωσε τον κόσμο. Οι διαδηλώσεις πραγματοποιήθηκαν σε περισσότερες από 20 χώρες.
20 Φεβρουαρίου 2014 - 20 Φεβρουαρίου 2019
5τη συνεχόμενη χρονιά πολέμου της Ρώσικης Ομοσπονδίας εναντίων της Ουκρανίας.
Αυτό σημαίνει χιλιάδες θύματα; σακατεμένες ζωές, χήρες, ορφανά παιδιά.
Ο Λαός της Ουκρανίας πλέον τα βγάζει πέρα μόνος του, προστατεύει τα σύνορα της Ευρώπης και υπενθυμίζει ότι ο πόλεμος δεν τελείωσε!Στις 19 Φεβρουαρίου 2019 ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Donald Tusk, μίλησε στο Ουκρανικό Κοινοβούλιο στην ουκρανική γλώσσα.Η συνεδρίαση ήταν για την πέμπτη επέτειο της ένοπλης επίθεσης της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας.
«Ήρθα να σας μιλήσω στην πέμπτη επέτειο για τα δραματικά γεγονότα στο Μαϊντάν - την επέτειο της "Επανάστασης της Αξιοπρέπειας". Να ευχαριστήσω όλους τους Ουκρανούς και τους εκλεγμένους εκπροσώπους τους...
Θέλω να σας ευχαριστήσω για τη σταθερότητα σας. Βρίσκεστε στη μεγαλύτερη καμπή της ιστορίας σας. Μακροημερεύετε και πρέπει να είστε υπερήφανοι γι'αυτό παρά την δύσκολη γεωπολιτική κατάσταση, τις κακές προθέσεις, την επιθετικότητα του γείτονα και την υποκρισία πολλών δυνατών παικτών στην παγκόσμια πολιτική σκηνή. Μπορείτε και στέκεστε στα πόδια σας, ενώ οι φίλοι σας δεν μπορούν να σας βοηθήσουν πάντα ...
Γνωρίζω ότι το συναίσθημα της μοναξιάς σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης είναι χειρότερο και από εχθρική επίθεση...
Μπορώ να επαναλάβω όχι προσωπικά, αλλά για λογαριασμό ολόκληρης της Ευρωπαϊκής Ένωσης: Είμαστε μαζί σας. Και θέλουμε να σας βοηθήσουμε περαιτέρω".
Τόνισε ότι η Ευρώπη δεν θα αναγνωρίσει ποτέ την προσάρτηση της Κριμαίας από την Ρωσία και δεν θα σταματήσει τις κυρώσεις. Επίσης, η ΕΕ δεν θα ανεχτεί άλλες πράξεις ρωσικής επιθετικότητας στην ξηρά και στη θάλασσα.
"Δεν υπάρχει Ευρώπη χωρίς την Ουκρανία"
Ζήτω η Ουκρανία!!!
ΟΧΙ στον πόλεμο ΟΧΙ στο ψέμα ΟΧΙ στην επιθετικότητα
ΟΧΙ στον επεκτατισμό
Ζητάμε Ειρήνη Ζητάμε σεβασμό στις Διεθνείς Υποχρεώσεις
Ζητάμε τήρηση των Νόμων
=================================================
18 February 2019
APPEAL
UWC calls for International Action “Stop Russia’s war against Ukraine!”
On the 5th anniversary of Russia’s aggression against Ukraine and murder of the Heavenly Hundred
Today, Russia continues to wage a bloody war against the Ukrainian people. The Ukrainian World Congress (UWC) calls upon the international community to join the International Action “Stop Russia’s war against Ukraine!” on the 5th anniversary of
Russia’s aggression against Ukraine. The goal is to mobilize international support for Ukraine in the defence of its sovereignty and territorial integrity.
In 2014 the people of Ukraine stood up against the Russian-controlled authoritarian regime of Viktor Yanukovych in a Revolution of Dignity which ended in the mass shooting and death of 100 peaceful Ukrainian protesters on February 20, 2014 in Kyiv. This murder is clearly traceable to Vladimir Putin and his henchmen including Ukraine’s past-President Viktor Yanukovych who fled Ukraine and continues to hide in Russia under Putin’s protection.
Immediately following the Revolution of Dignity, the Russian Federation invaded and illegally occupied Ukraine’s Crimean peninsula and launched a war against Ukraine on its Eastern territories. This invasion is the most blatant violation of international borders since the Second World War and a violation of the Charter of the United Nations, the 1975 Helsinki Accords, and the 2004 Budapest Memorandum, among others.
Since 2014, the Russian Federation has committed numerous war crimes and crimes against humanity on the territory of Ukraine including the shooting down of passenger flight MH-17 which resulted in the murder of 298 people onboard; 11,000 people killed as a result of the war; oppression of religious and ethnic communities; 1.5 million internally displaced people; the November 2018 attack and capture of Ukrainian naval vessels and their crew in international waters; and the persecution of 70 Ukrainian political prisoners in Russian jails including acclaimed filmmaker Oleh Sentsov who while in prison was awarded the 2018 European Parliament’s Sakharov Prize.
Today, the Russian Federation, continues to flagrantly disregard international law by waging a hybrid war and disinformation campaign against Ukraine intended to sow discord among its people ahead of the presidential and parliamentary elections.
“On the 5th anniversary of Russian aggression, I ask all peace-loving people to join the UWC International Action “Stop Russia’s war against Ukraine!”. We must actively support Ukraine, and honour the memory of the Heroes of Heavenly Hundred (Nebesna Sotnya), all of the fallen defenders of Ukraine in this war and its peaceful residents,” stated UWC President Paul Grod.
The UWC calls on all Ukrainians and our supporters to organize events, including rallies, commemorative initiatives and social media campaigns with the goal of raising awareness and urging governments around the world to:
increase pressure on Russia and its supporters by increasing sanctions and excluding it from international forums for its ongoing violations;
provide defence and security assistance to Ukraine, including defensive weapons and military support;
launch a United Nations peacekeeping mission to the Russia-Ukraine border and an OSCE monitoring mission to Crimea;
advocate for the release by the Russian Federation of all prisoners of war, hostages and political prisoners; and
terminate the development of the Nord Stream 2 Russian gas pipeline which will threaten European unity and security
СКУ закликає до Всесвітньої акції “Зупинімо війну Росії проти України!”
З нагоди 5-ої річниці російської агресії та розстрілу Небесної Сотні
Сьогодні Росія продовжує вести криваву війну проти українського народу. Світовий Конґрес Українців (СКУ) закликає міжнародну спільноту долучитися до Всесвітньої акції “Зупинімо війну Росії проти України!” з нагоди 5-ої річниці агресії Росії проти України. Метою є мобілізувати міжнародну підтримку України в захисті свого суверенітету і територіальної цілісності.
У 2014 р. народ України виступив проти контрольованого Росією авторитарного режиму Віктора Януковича під час Революції Гідності, що завершилася масовими розстрілами та смертями 100 мирних українських демонстрантів 20 лютого 2014 р. в Києві. Слід цих вбивств чітко веде до Владіміра Путіна та його поплічників, включно з попереднім Президентом Віктором Януковичем, який втік з України та продовжує приховуватись у Росії під протекцією Путіна.
Відразу після Революції Гідності Російська Федерація вторглася і незаконно окупувала Кримський півострів та розгорнула війну проти України на її східних територіях. Це вторгнення є найбільш грубим з часів Другої світової війни порушенням міжнародних кордонів та норм міжнародного права, зокрема Хартії ООН, Гельсінських угод 1975 р. і Будапештського меморандуму 2004 р.
Починаючи з 2014 р. Російська Федерація вчинила на території України численні воєнні злочини та злочини проти людяності, що включають знищення пасажирського літака рейсу МН-17 та загибель 298 людей; 11,000 загиблих у результаті війни; утиски релігійних і етнічних громад; 1.5 млн внутрішньо переміщених осіб; атака і захоплення
у листопаді 2018 р. українських морських суден та їхніх команд у міжнародних водах; переслідування 70 українських політичних в’язнів у російських тюрмах, у тому числі й відомого режисера Олега Сенцова, який, перебуваючи в тюрмі, був у 2018 р. нагороджений Європейським Парламентом премією Сахарова.
Сьогодні Російська Федерація продовжує грубо ігнорувати міжнародне право, ведучи гібридну війну та дезінформаційну кампанію проти України, щоб посіяти розбрат серед її народу напередодні президентських та парламентських виборів.
“У 5-ту річницю російської агресії я закликаю всіх миролюбних людей долучитися до Всесвітньої акції СКУ “Зупинімо війну Росії проти України!”. Ми мусимо активно підтримати Україну, а також вшанувати пам’ять Героїв Небесної Сотні та всіх загиблих під час цієї війни захисників України і її мирних жителів”, - заявив Президент СКУ Павло Ґрод.
СКУ закликає всіх українців та наших прихильників провести заходи, включно з мітингами, пам’ятними заходами та кампаніями в соціальних мережах з метою підвищення обізнаності, та спонукати уряди країн світу:
зміцнити тиск на Росію і її прибічників, посиливши санкції та виключивши її з міжнародних форумів за поточні порушення;
надати Україні безпекову допомогу, зокрема озброєння оборонного характеру та військову підтримку;
розгорнути миротворчу місію ООН на російсько-українському кордоні та спостережну місію ОБСЄ в Криму;
робити адвокаційні дії для звільнення Російською Федерацією всіх військовополонених, заручників і політичних в’язнів та
припинити будівництво російського газопроводу “Північний потік-2”, який загрожує європейській єдності та безпеці.
As Moscow contests independence for Ukraine’s church, conflicts could deepen.Russia failed to anticipate that its invasion of Ukraine in 2014 would cost it one of its most powerful levers of influence over its neighbor: the formal authority of the Russian Orthodox Church over its Ukrainian counterpart. But it has done so, and that unintended consequence could lead to others: a decline in Russian influence within the Eastern Orthodox world and a deeper division in the Orthodox community, even perhaps its greatest historical schism. The international community has a key role in determining how this unfolds and must act to ensure the worst scenarios don’t come to pass.
Patriarch Filaret, center, head of the Ukrainian Orthodox Church-Kiev Patriarchate, during a news conference with members of the Ukrainian parliament and Reps. Mike Fitzpatrick (R-Pa.), second from right, and Marcy Kaptur (D-Ohio) in Washington, Feb. 5, 2015. With fighting intensifying in eastern Ukraine and the White House weighing whether to send arms to bolster the government’s forces, Western leaders embarked on a broad diplomatic effort on Thursday aimed at ending a conflict that has strained relations with Russia. (Jabin Botsford/The New York Times)
Patriarch Filaret, center, head of the Ukrainian Orthodox Church-Kiev Patriarchate, during a news conference with members of the Ukrainian parliament and Reps. Mike Fitzpatrick (R-Pa.), second from right, and Marcy Kaptur (D-Ohio) in Washington, Feb. 5, 2015. With fighting intensifying in eastern Ukraine and the White House weighing whether to send arms to bolster the government’s forces, Western leaders embarked on a broad diplomatic effort on Thursday aimed at ending a conflict that has strained relations with Russia. (Jabin Botsford/The New York Times)
By using the Russian Orthodox Church as an instrument of state power in its conflict with Ukraine, the Kremlin galvanized a Ukrainian campaign for independence, or “autocephaly,” for the Ukrainian Orthodox Church. It also provided justification for the titular head of global orthodoxy, the ecumenical patriarch of Constantinople, to approve that request.The Moscow Patriarchate responded by severing ties with Ecumenical Patriarch Bartholomew I. Supported by the Kremlin, the Russian church is pressing other Orthodox churches to help it overturn his grant of autocephaly to Ukrainians and threatened to sever ties with the Jerusalem Patriarchate over its support for Bartholomew’s authority. No other independent church has yet severed ties with Constantinople. Poland and Alexandria have spoken out against autocephaly for Ukraine from the Moscow Patriarchate, others support Bartholomew’s authority, and still others have tried to stay neutral, fearing a split in the Eastern Orthodox Church.Because Constantinople is the ancient seat of the Eastern Orthodox faith, the more than 200 million Orthodox Christians traditionally regard its patriarch as the “first among equals,” and thus the formal leader among the 14 major Orthodox churches. But since the 15th century, the Russian church, as the largest and wealthiest single congregation, has pressed a rival claim to leadership.The new conflict between the patriarchates of Moscow and Constantinople could yield many possible outcomes. The Eastern Orthodox Church could continue as a collection of independent congregations (including Ukraine) in which the debate over leadership remains unresolved. Or an aggressive push by Moscow could force churches to choose sides, effectively rending the Orthodox community. Meanwhile, other churches subject to the Moscow Patriarchate’s authority—in Belarus, for example—could seek autocephaly. The schism could escalate religious tensions elsewhere, notably among Orthodox congregations and countries in the Balkans as Montenegro and Macedonia seek autocephaly from Serbia. In countries already subject to Russian aggression—such as Georgia and Moldova—church leadership, the government and the people could be divided. While violent conflict is not a certainty, the heightened passions of a religious schism could add a dangerous element.
The Challenge for Russia
For Russia, an autocephalous Ukrainian Orthodox Church poses a strategic challenge. The Moscow Patriarchate stands to lose up to one-third of its parishes, some of the most active in the Russian Orthodox Church. It also would lose its claim to sole inheritance of the baptism of Kievan Rus in 988. (The adoption of Orthodox Christianity by the ancient principality of Rus, in what is now Ukraine, is the historic event that Russians embrace as the origin of the Russian state and identity.) That loss would diminish the Moscow Patriarchate’s claim to leadership of Eastern Orthodox Christianity. Autocephaly for the Ukrainian Orthodox Church also undermines President Vladimir Putin’s use of the Russian Orthodox Church to legitimize his regime within Russia and to influence other Eastern Orthodox countries.
It is therefore not surprising that Russia and the Moscow Patriarchate have reacted to autocephaly with threatening statements. Echoing words used in advance of Russia’s invasion of Ukraine, the Kremlin spokesman, Dmitry Peskov, said that "Russia … as it defends the interests of Russians and Russian-speakers, as Putin has always said, in the same way ... defends the interests of the Orthodox Christians.”
The Kremlin and the Moscow Patriarchate have mounted a diplomatic and disinformation campaign to press the Orthodox patriarchs to question Ecumenical Patriarch Bartholomew’s decision and his authority. More aggressive actions are likely to follow. Even if Russia cannot annul Bartholomew’s decision, it will seek to undermine its implementation by swaying opinion, sowing dissension, and instigating conflict. The Associated Press recently documented the invasion of the Ecumenical Patriarchate’s computers by Russian hackers. Meanwhile, an iconic Kyiv church, St. Andrew’s, was attacked with a Molotov cocktail after the government transferred it to the Ecumenical Patriarchate. And Ukrainian authorities are investigating priests for allegedly inciting hatred and violence.
Ukraine’s Response Is Critical
Ukraine’s careful management of the autocephaly transition will be essential to counter Russia’s campaign. At the same time, Ukrainian patriotism, regardless of faith, stirred by autocephaly provides an opportunity and a responsibility to strengthen Ukraine’s commitment to a multifaith, pluralist society and to democracy and good governance.
Following the Ecumenical Patriarchate’s ruling, Ukraine will need to forge a single Ukrainian Orthodox Church from among the three existing groups (including the one governed by the Moscow Patriarchate). Yet the government must avoid establishing a Ukrainian state church and must allow those parishes that choose to continue following the Moscow Patriarchate to do so. Authority over many church properties will need to be transferred and will become the objects of conflicts. So that process must be handled with transparency and adherence to the law.
Multifaith institutions, such as the All-Ukrainian Council of Churches and Religious Organizations, which includes Jewish and Islamic representatives along with Christian denominations, will play an essential role in building cohesion. As trusted faith leaders, the council’s members have a vital role in countering rumors and untruths and speaking out for a multifaith society. By adhering to this path, Ukraine can blunt Russia’s campaign, build international support for autocephaly, and possibly provide a model for the Eastern Orthodox Church’s role in a pluralist society.
The Risk of Unintended Consequences
Other powers will play an important role in determining how autocephaly rolls out in Ukraine and its impact on the Eastern Orthodox Church. Western powers have stated their support for religious freedom and for Ukrainian autocephaly. Perhaps more important will be their response to armed Russian aggression, including Russia’s recent attack on three Ukrainian vessels attempting to navigate the Kerch Strait. A weak response will embolden Russia and weaken the resolve of states and churches under pressure to align themselves with the Russian Orthodox Church.
The Holy See or other religious entities could play a quiet diplomatic role, providing good offices, mediation and dialogue, to support the autocephaly transition in Ukraine and facilitate discussion across Orthodox churches. Turkey, although an Islamic country, could play a decisive role. Turkey could have stopped the ecumenical patriarch, who resides in Istanbul, from issuing his decision on autocephaly. By standing back, Turkey effectively dealt a blow to Russia, its powerful neighbor and sometimes ally.
The Kremlin’s aggression against Ukraine has already backfired once, leading to autocephaly for Ukraine and a blow to the Russian Orthodox Church’s stature. The current campaign to reverse that decision and to replace the ecumenical patriarch—in addition to new aggressive actions in the Azov Sea--could again have unintended results, including an historic schism in the Orthodox Church and new conflict across Eastern Europe. We don’t know how this will play out, but Russia must heed, and the international community must anticipate, the risk of unintended consequences from Russia’s actions.
https://www.usip.org/publications/2018/12/russias-war-ukraine-roils-orthodox-church
Archevêque Job de Telmessos
H συνέντευξη του Αρχιεπισκόπου Τελμησσού κ. Ιώβ, Αντιπροσώπου του Οικουμενικού Πατριαρχείου στο Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών, για το θέμα της εκχωρήσεως Αυτοκεφαλίας στην Εκκλησία της Ουκρανίας, από το Οικουμενικό Πατριαρχείο.Σεβασμιώτατε, ως γνωστόν ο Οικουμενικός Πατριάρχης απέστειλε τους αντιπροσώπους του (Έξαρχους) στην Ουκρανία με σκοπό να συζητήσουν με τους εκπροσώπους των διαφορετικών εκκλησιαστικών οργανώσεων της Ουκρανίας την πιθανή χορήγηση αυτοκεφαλίας. Εντούτοις, η Σύνοδος του Πατριαρχείου Μόσχας αντιμετώπισε αυτό το βήμα άκρως αρνητικά, δηλώνοντας ότι αποτελεί «παράνομη εισπήδηση στο κανονικό έδαφος» της Μόσχας, φτάνοντας στο σημείο να δηλώσει ότι διακόπτει το συλλείτουργο με τον Οικουμενικό Πατριάρχη. Σχολιάστε, παρακαλώ, σε ποίο βαθμό είναι δίκαιες οι δηλώσεις του Μόσχας; Ήταν πράγματι παράνομη και αντικανονική η απόφαση του Οικουμενικού Πατριαρχείου;
Θα ήθελα ευθύς εξ αρχής να καθησυχάσω τους πάντες: για καμία «εισπήδηση σε ξένη κανονική δικαιοδοσία» ούτε γινόταν, ούτε γίνεται λόγος. Έτσι δε περισσότερο δεν μπορούμε να ομιλούμε για την δημιουργία σχίσματος ή την νομιμοποίησή του. Τουναντίον, όπως επανειλημμένως δήλωνε ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, η Εκκλησία Κωνπόλεως, ως η Μήτηρ Εκκλησία, επιδιώκει να βρει την βέλτιστη κανονική οδό για την θεραπεία και υπέρβαση του υφιστάμενου εκκλησιαστικού σχίσματος στην Ουκρανία. Για αυτόν ακριβώς τον λόγο ορίσθηκαν οι έξαρχοι του Οικουμενικού Θρόνου ώστε να ξεκινήσει ο διάλογος και η αναζήτηση των πιθανών οδών. Διότι το σχίσμα που εδώ και 30 χρόνια διατηρείται στην Ουκρανία δεν είναι φυσιολογικό. Εξ αιτίας του σχίσματος χιλιάδες ενορίες και εκατομμύρια ορθοδόξων πιστών δεν είναι ενωμένοι με την Καθολική Ορθόδοξη Εκκλησία και δεν έχουν απωλέσει μόνο της ευχαριστιακή κοινότητα με τους ομόθρησκους αδελφούς τους, έχουν απωλέσει το σπουδαιότερο – την σωτηρία εντός της κανονικής Εκκλησίας.
Όλα αυτά τα χρόνια η Εκκλησία Κωνπόλεως παρακολουθούσε με πόνο το μαρτύριο που προκαλούσε στην θυγατέρα της Εκκλησία Ουκρανίας το εσωτερικό σχίσμα. Στο Οικουμενικό Πατριαρχείο ήλπιζαν ότι αυτό το πρόβλημα θα θεραπευθεί εσωτερικά, προσεύχονταν υπέρ αυτής της θεραπείας, χωρίς ποτέ να λησμονούν τον πολύπαθη ορθόδοξο ουκρανικό λαό. Όμως τα γεγονότα των τελευταίων 30 χρόνων, ιδιαιτέρως μετά το 2014, αποδεικνύουν χωρίς αμφιβολία ότι στηριζόμενη μόνο στις εσωτερικές της δυνάμεις η Ορθόδοξη Εκκλησία στην Ουκρανία δεν μπορεί να λύσει το πρόβλημα του σχίσματος και να ενωθεί, εφόσον σε αυτή την πορεία εμφανίζεται το εμπόδιο των εξωτερικών πολιτικών παραγόντων και η επιρροή συγκεκριμένα από την γειτονική Ρωσία. Και από ότι φαίνεται για αυτή το κυριότερο δεν είναι να συμβάλει στην ένωση της Εκκλησίας στην Ουκρανία, αλλά μέσω της Εκκλησίας να διατηρήσει την πολιτική της επιρροή στην χώρα. Εδώ βλέπουμε και άλλους στόχους, η επίτευξη των οποίων απαιτεί την χρήση και άλλων μέσων. Ίσως γι’ αυτό και η Ορθόδοξη Εκκλησία στην Ρωσία, επηρεαζόμενη από κάποιους πολιτικούς παράγοντες, δεν έχει την δυνατότητα να εξασφαλίσει την ένωση των ορθοδόξων πιστών στην Ουκρανία, δεν επιδιώκει τον διάλογο με εκείνους που για διάφορους λόγους βρέθηκαν εκτός του κανονικού εκκλησιαστικού χώρου και αυτό σημαίνει ότι, ούτε και επιδιώκει να αναζητήσει τα κατάλληλα κατ’ οικονομία μέτρα για την επιστροφή αυτών των πιστών στο λίκνο της οικουμενικής Εκκλησίας. Η τελευταία ανακοίνωση της Ι. Συνόδου του Πατριαρχείου Μόσχας απλά για άλλη μια φορά επιβεβαιώνει τα παραπάνω. Διότι χάρη των ίδιων πολιτικών φιλοδοξιών όχι μόνο διέκοψαν τις σχέσεις με ένα τμήμα του ορθοδόξου πληρώματος στην Ουκρανία, αλλά προχώρησαν και στην διακοπή των σχέσεων με την οικουμενική Ορθοδοξία. Αυτό προκαλεί κινδύνους, θλίψη και πόνο, εφόσον δεν είναι μια κανονική οδός, η οποία θα βοηθούσε στην θεραπεία του σχίσματος, αλλά αντιθέτως συμβάλλει στην ανάπτυξη του σχίσματος και των διαιρέσεων.
Ελπίζουμε ότι αυτή η βεβιασμένη και αντικανονική απόφαση των Ρώσων αδελφών μας θα ακυρωθεί και θα αποκατασταθεί ο διάλογος. Είναι απαράδεκτο εξ αιτίας των πολιτικών φιλοδοξιών να προκαλείται σχίσμα και να διαρρηγνύεται το Σώμα του Χριστού. Ταυτόχρονα σε αυτή την κατάσταση το Οικουμενικό Πατριαρχείο, ως η Μήτηρ Εκκλησία, είναι υποχρεωμένο να φροντίζει τα ορθόδοξα τέκνα της στην Ουκρανία, τα οποία εδώ και σχεδόν 30 χρόνια ζητούν αδιάκοπα να τους παρασχεθεί ένα κανονικό καταφύγιο και η βοήθεια να υπερβούν το σχίσμα. Ως Μητέρα Εκκλησία αυτό είναι το κανονικό της καθήκον. Ακριβώς αυτή η φροντίδα για το μέλλον και την σωτηρία του ορθοδόξου ποιμνίου της Ουκρανίας αποτέλεσαν το κίνητρο των τελευταίων αποφάσεων του Οικουμενικού Πατριαρχείου για την αποστολή στην Ουκρανία των έξαρχων, οι οποίοι θα είναι σε θέση επί τόπου να βοηθήσουν στην έναρξη του διαλόγου μεταξύ των διαφόρων τμημάτων της διηρημένης σήμερα Ορθοδόξου Εκκλησίας στην Ουκρανία.
Πείτε μας παρακαλώ, σε ποιο βαθμό είναι ιστορικά και κανονικά θεμελιωμένη η απόφαση της Κωνπόλεως να διορίσει στην Ουκρανία τους έξαρχούς της; Υπήρξαν παρόμοια κανονικά και ιστορικά προηγούμενα; Και πάλι: δεν αποτελεί αυτό εισπήδηση σε μια ξένη δικαιοδοσία;
Θα ήθελα ευθύς εξ αρχής, για να σταματήσουν όλες αυτές οι εικασίες και τεχνητές κατηγορίες περί «εισπηδήσεως σε ξένη δικαιοδοσία», να υπογραμμίσω ότι η Ουκρανία ποτέ δεν αποτελούσε το κανονικό έδαφος οποιασδήποτε άλλης Εκκλησίας, εκτός του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Από την στιγμή της ιδρύσεώς της την εποχή των κιεβινών χριστιανών πριγκίπων Ασκόλδ, Όλγας και Βλαδιμήρου, η μητρόπολη Κιέβου υπαγόταν για περισσότερα από 700 χρόνια στην δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Ακόμα και μετά την μεταβίβαση το 1686 ενός τμήματος αυτής στα υπό των Ρώσων εδάφη στην τοποτηρητεία των πατριαρχών Μόσχας, η Ουκρανία παρέμενε κανονικό έδαφος της Εκκλησίας Κωνπόλεως.
Σχετικά με το ιστορικό προηγούμενο αποστολής στην Ουκρανία έξαρχων του Οικουμενικού Πατριαρχείου, παραδείγματα αυτού του είδους υπάρχουν πολλά στην ιστορία. Για να μην μακρηγορούμε, ας αναφερθούμε στον πρόσφατο 20ο αιώνα. Επειδή οι περιοχές της Γαλικίας και της Υπερκαρπαθίας θεωρούνταν ακόμα και στις αρχές του 20ου αιώνα κανονικό έδαφος του Οικουμενικού Πατριαρχείου, το μέλος της Συνόδου της Εκκλησίας της Ρωσίας μητροπολίτης Κιέβου Αντώνιος (Χραποβίτσκι) θέλοντας να εξασφαλίσει την διαποίμανση των ορθοδόξων σε αυτές τις περιοχές, έστειλε επιστολή ζητώντας από τον Οικουμενικό Πατριάρχη την άδεια και την ευλογία του και τον παρακαλούσε για την διευκόλυνση του έργου του να το δοθεί ο τίτλος του πατριαρχικού Έξαρχου Γαλικίας και Υπερκαρπαθίας. Ο τίτλος αποδόθηκε στον Ρώσο αρχιερέα το 1910 με εγκύκλιο του Οικουμενικού Πατριάρχου Ιωακείμ Γ’. Αργότερα ο Πατριάρχης Γερμανός Δ΄ (1913-1918) επικύρωσε αυτόν τον τίτλο.
Βλέπουμε λοιπόν ότι στις αρχές του 20ου αιώνα η ίδια η Εκκλησία της Ρωσίας ζητούσε να διορισθεί ένας αρχιερέας της Έξαρχος του Οικουμενικού Πατριαρχείου χωρίς να θεωρεί ότι παραβιάζονται τα κανονικά της σύνορα. Γι’ αυτό και είναι ακατανόητο με ποια λογική η Ι.Σ. της Εκκλησίας Ρωσίας αλλάζει σήμερα την θέση της και προσπαθεί να αρνηθεί στην Μητέρα Εκκλησία το δικαίωμα να διορίζει έξαρχους στο έδαφος που ιστορικά και κανονικά πάντα αποτελούσε κανονική δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριάρχου;
Στο σημείο αυτό αξίζει να προσθέσουμε ότι ο θεσμός των έξαρχων του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Ουκρανία έχει μια μακρά και σταθερή παράδοση. Όταν το 1596 ένα μέρος της ιεραρχίας με επί κεφαλής τον μητροπολίτη Κιέβου αποσχίσθηκε από την Εκκλησία Κωνπόλεως και ενώθηκε με την Ρώμη, δυο αρχιερείς παρέμειναν πιστοί στην Ορθοδοξία: ο Λβοφ Γεδεών και ο Περεμισλίας Μιχαήλ. Για αυτό και ο Οικουμενικός Πατριάρχης Μελέτιος διόρισε έξαρχό του στην Ουκρανία και τοποτηρητή της μητροπόλεως Κιέβου τον μητροπολίτη Λβοφ Γεδεών. Την ίδια περίοδο ορίσθηκε ως έξαρχος στην Ουκρανία ο αρχιδιάκονος Νικηφόρος Καντακουζηνός, ο οποίος προέδρευε στην αντιενωτική Ορθόδοξη Σύνοδο του Μπρεστ και συνέβαλε στην διάσωση της Ορθοδόξου Εκκλησίας στην Ουκρανία. Εξ αιτίας αυτού οι ουνίτες επίσκοποι και οι ποΡωσίαλωνικές αρχές τον κατηγόρησαν ότι ήταν κατάσκοπος των Τούρκων, τον συνέλαβαν και τον φυλάκισαν στο κάστρο του Μάλμπροκ όπου και πέθανε το 1599. Το 2001 η σύνοδος της Εκκλησίας Ουκρανίας του Πατριαρχείο Μόσχας κατέταξε τον έξαρχο του Οικουμενικού Πατριαρχείου μεταξύ των αγίων μαρτύρων. Έτσι, δεν έχουμε μόνο ιστορικά προηγούμενα διορισμού έξαρχων του Οικουμενικού Πατριάρχου στην Ουκρανία, αλλά και αγίους μεταξύ αυτών.
Ένας άλλος γνωστός έξαρχος του Οικουμενικού Πατριάρχου στην Ουκρανία ήταν ο διάδοχος του Γεδεών στην καθέδρα του Λβοφ επίσκοπος Ιερεμίας (Τισαρόφσκι, †1641). Εκτός από τον τίτλο του επισκόπου Λβοφ, ο Ιερεμίας κληρονόμησε και το αξίωμα του τοποτηρητή της Κιεβινής καθέδρας. Από το 1610 και για δέκα συνεχή χρόνια παρέμενε ο μοναδικός ορθόδοξος επίσκοπος στο έδαφος της Πολωνικής – Λιθουανικής Κοινοπολιτείας, μέχρι το 1620 όταν ο πατριάρχης Ιεροσολύμων Θεοφάνης Γ΄ με την ευλογία του Οικουμενικού Πατριάρχου αποκατέστησε την ορθόδοξη ιεραρχία στην Ουκρανία και χειροτόνησε νέο μητροπολίτη Κιέβου τον Ιώβ (Μπορέτσκι). Έκτοτε οι ορθόδοξοι μητροπολίτες Κιέβου φέρνουν τον τίτλο του Έξαρχου του Οικουμενικού Πατριάρχου, τον οποίον όφειλαν να διατηρήσουν και μετά την προσωρινή μεταβίβαση της κιεβινής καθέδρας το 1686 στους πατριάρχες Μόσχας.
Ας προσθέσουμε ότι εκείνη την περίοδο, εκτός από τα δικαιώματα του έξαρχου, οι Οικουμενικοί πατριάρχες χορήγησαν σε μια σειρά ουκρανικών μονών και αδελφοτήτων το καθεστώς του σταυροπηγίου, δηλαδή υπήχθησαν απευθείας στον Οικουμενικό Θρόνο. Συγκεκριμένα τον τίτλο του σταυροπηγίου του Οικουμενικού Πατριάρχου στην Ουκρανία έφεραν η Λαύρα των Σπηλαίων στο Κίεβο (από το 1589), η Αδελφότητα της Κοιμήσεως στο Λβοφ (από το 1589), η κιεβινή Αδελφότητα των Θεοφανείων (από το 1620), η Σκήτη Μανιάφσκι (από το 1620), η Αδελφότητα του Τιμίου Σταυρού στο Λουτσκ (από το 1623. Όλες αυτές οι αποφάσεις της Μητρός Εκκλησίας σχετικά με τα πατριαρχικά σταυροπήγια στην Ουκρανία δεν έχουν ακυρωθεί.
Ευχαριστώ, τώρα γίνεται κατανοητό ότι, ο διορισμός έξαρχων στην Ουκρανία αποτελεί ένα κανονικό και ιστορικό προνόμιο του Πατριάρχου Κωνπόλεως. Όμως ποια μορφή απέκτησε μετά το 1686; Πράγματι μετά από αυτή την ημερομηνία η Ουκρανία δεν αποτελούσε το «κανονικό έδαφος του Πατριαρχείου Μόσχας»;
Ακριβώς! Η Ουκρανία ήταν και παρέμεινε μετά το 1686 κανονικό έδαφος μόνο του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Μετά την ένταξη στα μέσα του 17ου αι. της αριστερής όχθης της Ουκρανίας στο μοσχοβίτικο κράτος, η Εκκλησία Κιέβου διασπάστηκε σε πολλά κομμάτια ανάμεσα στις διάφορες αντιμαχόμενες πλευρές, με αποτέλεσμα για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα το Κίεβο δεν μπορούσε να εκλέξει μητροπολίτη. Σε αυτή την δύσκολη κατάσταση και για να μην μείνει το ποίμνιο χωρίς ποιμένα, ο Οικουμενικός Πατριάρχης μεταβιβάζει προσωρινά το 1686 ένα τμήμα της κιεβινής Εκκλησίας από τις ελεγχόμενες από την Ρωσία περιοχές στην ποιμαντική φροντίδα του Πατριάρχου Μόσχας, ώστε αυτός να μπορεί να τοποθετεί στις επαρχίες της Αριστερής όχθης της Ουκρανίας μητροπολίτες και επισκόπους. Μάλιστα δε, ένας σημαντικός όρος ήταν η υποχρέωση οι μητροπολίτες Κιέβου να παραμείνουν ανεξάρτητοι από την Μόσχα έξαρχοι του Οικουμενικού Πατριάρχου και να μνημονεύουν υποχρεωτικά το όνομά του σε όλες τις ακολουθίες. Με άλλα λόγια κάθε άλλο παρά επρόκειτο για μεταβίβαση της μητροπόλεως Κιέβου στην δικαιοδοσία των πατριαρχών Μόσχας. Εφόσον αυτή η μεταβίβαση θα ήταν αντικανονική, μιας και στην απόφαση της ιδρύσεως του Πατριαρχείου Μόσχας τα όρια του κανονικού εδάφους καθορίζονταν σύμφωνα με τα σύνορα του κράτους της Μόσχας το 1589. Και αυτά τα σύνορα σε καμία περίπτωση δεν περιλάμβαναν την μητρόπολη Κιέβου, η οποία ενέτασσε υπό το ωμοφόριο του Οικουμενικού Πατριάρχου την Ουκρανία, την Λευκορωσία, την Λιθουανία και την Πολωνία.
Αυτό, δηλαδή, ήταν κάτι παρόμοιο με αυτό που συνέβη πριν 66 χρόνια, το 1620, όταν με την ευλογία του πατριάρχου Κωνπόλεως Τιμοθέου Β΄, ο πατριάρχης Ιεροσολύμων Θεοφάνης Γ΄ χειροτόνησε στο Κίεβο ο ορθόδοξο μητροπολίτη και επισκόπους, δηλαδή αποκατέστησε την ορθόδοξη ιεραρχία στην Ουκρανία. Όμως ουδείς θεωρεί από τότε την μητρόπολη Κιέβου εξαρτημένη από το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων. Το ίδιο συνέβη και το 1686. Στην Κωνπολη δεν μπορούσαν ούτε να σκεφτούν ότι η θυγατέρα Εκκλησία της Μόσχας θα παραβιάσει την συμφωνία και θα προσπαθήσει δια της βίας να ακυρώσει την κανονική δικαιοδοσία της Μητρός Εκκλησίας Κωνπόλεως στην Ουκρανία. Για αυτό αργότερα, μετά την διάλυση της ρωσικής αυτοκρατορίας, ο Οικουμενικός Πατριάρχης εκδίδοντας στις 13 Νοεμβρίου του 1924 ιδιαίτερο Τόμο για την χορήγηση του αυτοκέφαλου στην Πολωνία ήταν υποχρεωμένος να ανακηρύξει την πράξη του 1686 αντικανονική και άκυρη.
Ήταν εύκολη η υπαγωγή αυτού του τμήματος της κιεβινής καθέδρας υπό την Εκκλησία της Ρωσίας;
Αυτές οι ενέργειες συναντούσαν την αντίσταση του ουκρανικού ορθοδόξου κλήρου. Αρκεί να θυμηθούμε μερικούς σπουδαίους ουκρανούς ιεράρχες όπως ο Συλβέστρος Κόσωφ, ο Ιωσήφ Νιελιούμποβιτς – Τουκάλσκι, ο Βαρλαάμ Γιασίνσκι, ο Ιωασάφ Κροκόφσκι, ο Βαρλαάμ Βονάτοβιτς, ο Θεοφύλακτος Λοπατίνσκι, ο Αρσένιος Ματσιέβιτς, ο Βαρλαάμ Σισάτσκι και πολλοί άλλοι, οι οποίοι υπέφεραν τα πάνδεινα από τις αντικανονικές ενέργειες του ρωσικού κράτους και της ηγεσίας της Εκκλησίας της Ρωσίας.
Εκτός αυτού, στα όρια της Αριστερής Όχθης της Ουκρανίας ακριβώς μετά τα γεγονότα του 1686 άρχισε να αναπτύσσεται ένα ιδιαίτερο εσωτερικό εκκλησιαστικό ρεύμα γνωστό ως «περιπλανώμενοι» ή «ανεξέλεγκτοι παπάδες». Επρόκειτο για ιερείς, χειροτονημένους στην δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Δεξιά Όχθη ή στην Μολδοβλαχία, τους οποίους προσκαλούσαν να λειτουργήσουν οι ουκρανικές ενορίες της Αριστερής Όχθης που δεν αναγνώριζαν την δικαιοδοσία του Πατριαρχείου Μόσχας. Στη διάρκεια όλου του ΙΗ΄ αι. η ρωσική κοσμική και εκκλησιαστική ηγεσία κατεδίωξαν σκληρά αυτό το κίνημα και τους εκπροσώπους του, συλλαμβάνοντας και φυλακίζοντας τους «αντικανονικούς» κληρικούς. Παρ’ όλα αυτά όμως, μέχρι το τέλος του ΙΗ΄ αι. οι πιστοί της Αριστερής Όχθης της Ουκρανίας κατέφευγαν με κίνδυνο της ζωής τους στην Μολδοβλαχία για να χειροτονηθούν από τον επίσκοπο του Οικουμενικού Πατριαρχείου, αποφεύγοντας την ρωσική συνοδική διοίκηση. Οι δε ιεράρχες του Οικουμενικού Πατριαρχείου σχεδόν πάντα ανταποκρίνονταν θετικά στις εκκλήσεις της Ανατολικής Όχθης της Ουκρανίας.
Ιδού και ένας γεγονός που δεν είναι ευρέως γνωστό. Το 1724 ο μητροπολίτης Ιάσιου Γεώργιος, μαζί με άλλους αρχιερείς του Οικουμενικού Πατριαρχείου, χωρίς την άδεια της ρωσικής Συνόδου χειροτόνησε τον αρχιμανδρίτη Επιφάνιο σε επίσκοπο Τσιγκιρίας, βοηθό και πρωτοσύγκελο του αρχιεπισκόπου Κιέβου Βαρλαάμ (Βονατόβιτς). Στην επιστολή που επιδόθηκε στον Επιφάνιο, γραμμένη εξ ονόματος του αρχιεπισκόπου Βαρλαάμ και απευθυνόμενη στον Μολδαβό μητροπολίτη του Οικουμενικού Πατριαρχείου, υπογραμμιζόταν η δυσαρέσκεια που προκάλεσε στους Ουκρανούς η απομάκρυνση της κιεβινής μητροπόλεως από την δικαιοδοσία της Κωνπόλεως, η επιβολή του «Πνευματικού κανονισμού» και της συνοδικής διοικήσεως, όπως επίσης και η υποβάθμιση των κιεβινών μητροπολιτών σε αρχιεπισκόπους.
Λαμβάνοντας από τους ιεράρχες του Οικουμενικού Πατριαρχείου την χειροτονία σε επίσκοπο Τσιγκιρίας, ο Επιφάνιος επέστρεψε στην Ουκρανία, επιτελώντας ένα σημαντικό έργο και χειροτονώντας 14 ιερείς και διακόνους. Οι ρωσικές αρχές τον είχαν συλλάβει επανειλημμένα, αλλά κάθε φορά κατόρθωνε να δραπετεύσει από την φυλακή. Είναι γνωστό ότι υπηρέτησε στα όρια των στρατιωτικών μονάδων του Ζαπορόζιε. Όταν το 1733 εξορίστηκε για άλλη μια φορά στην Σιβηρία Ρώσοι κοζάκοι παλαιόπιστοι απελευθέρωσαν τον σιδηροδέσμιο επίσκοπο και τον έκρυψαν στην περιοχή του Γκόμελ στο χωριό Βέτκα. Όμως τον Φεβρουάριο του 1735 με εντολή της αυτοκράτειρας Άννας Ιωάννοβνας τα ρωσικά στρατεύματα περικύκλωσαν την Βέτκα και συνέλαβαν εκ νέου τον Επιφάνιο, ο οποίος άφησε την τελευταία του πνοή στην φυλακή του φρουρίου του Κιέβου την 1 Απριλίου του ιδίου έτους και ετάφη στο ναό του Αγ. Θεοδοσίου στο φρούριο των Σπηλαίων του Κιέβου.
Ένα άλλο ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι το 1759 υπηρετούσε στην ημιαυτόνομη πολιτεία των κοζάκων Σιτς του Ζαπορόζιε ως ανεξάρτητος αρχιερέας ο διορισμένος από τον Πατριάρχη Κύριλλο Ε΄ επίσκοπος Μελετινής Ανατόλιος (Μελές). Με την βοήθεια των κοζάκων του Ζαπορόζιε και χωρίς την άδεια της ρωσικής Συνόδου προΐστατο των εκκλησιών του Ζαπορόζιε και μνημόνευε τον Οικουμενικό Πατριάρχη. Για τον λόγο αυτό οι ρωσικές αρχές τον συνέλαβαν και τον εξόρισαν στην Σιβηρία όπου παρέμεινε για 9 χρόνια. Σύμφωνα με την άποψη πολλών ερευνητών, ο επίσκοπος Ανατόλιος προσπάθησε να ιδρύσει στο Ζαπορόζιε μια αυτόνομη επαρχία των κοζάκων υπό το ωμοφόριο του Οικουμενικού Πατριάρχου.
Πολύ ενδιαφέρον. Είπατε προηγουμένως ότι το 1686 μεταβιβάστηκε στην τοποτηρητεία των πατριαρχών Μόσχας μόνο το τμήμα εκείνο της Εκκλησίας Κιέβου που βρισκόταν στις ρωσοκρατούμενες περιοχές. Ποια ήταν η κατάσταση στις υπόλοιπες περιοχές της Ουκρανίας που δεν εντάχθηκαν στο Ρωσικό κράτος;
Έτσι ακριβώς. Και αυτό είναι ένα σημαντικό σημείο, το οποίο για κάποιο λόγο λησμονούν όταν αναφέρονται για την πράξη του 1686. Μετά την μεταβίβαση ενός τμήματος της κιεβινής καθέδρας στις υπό την Ρωσία περιοχές στην προσωρινή εποπτεία των πατριαρχών Μόσχας, στις υπόλοιπες περιοχές της Ουκρανίας που δεν περιλαμβάνονταν στο κράτος της Μόσχας, οι ορθόδοξες ενορίες και τα μοναστήρια παρέμεναν υπό το ωμοφόριο του Οικουμενικού Πατριάρχου. Με άλλα λόγια, η πράξη του 1686 αφορούσε τις ουκρανικές περιοχές, οι οποίες βρέθηκαν προσωρινά στη σύνθεση του ρωσικού κράτους και δεν είχε κανονική ισχύ στις άλλες περιοχές της Ουκρανίας και συγκεκριμένα στην Υπερκαρπαθία, Μπουκοβίνα, Ποντόλγιε, Γκαλιτσινά, Βολίν, στην «Ουκρανία του χάνου» στο νότο και στην Κριμαία. Όλες αυτές οι περιοχές συνέχιζαν να ευρίσκονται υπό το ωμοφόριο του Οικουμενικού Πατριάρχου.
Μπορείτε να μας πείτε περισσότερες λεπτομέρειες, διότι αυτό το περιστατικό δεν αναφέρεται σχεδόν πουθενά…
Πράγματι, μετά το 1686 στην δικαιοδοσία της Κωνπόλεως παρέμεναν πολύ περισσότερες περιοχές της Ουκρανίας. Συγκεκριμένα η επαρχία του Λβοφ δεν αναγνώρισε την προσωρινή υπαγωγή υπό τον πατριάρχη Μόσχας. Από το 1675 ο ορθόδοξος αρχιεπίσκοπος του Λβοφ ήταν εξουσιοδοτημένος να ασκεί την διοίκηση της μητροπόλεως Κιέβου και της Λάβρας των σπηλαίων του Κιέβου υπό το ωμοφόριο του Οικουμενικού Πατριάρχου. Αυτό το καθεστώς συνεχίστηκε και μετά το 1700, όταν ο αρχιεπίσκοπος του Λβοφ Ιωσήφ Σουμλιάνσκι υπό την πίεση των πολωνικών αρχών ασπάσθηκε την Ουνία και η ορθόδοξη επαρχία του Λβοφ χήρευε. Το 1708 και η σταυροπηγιακή αδελφότητα του Λβοφ διατηρούσε την υπαγωγή της στην Κωνπολη, έως ότου δεν την υποχρέωσαν να δεχθεί την Ουνία. Όμως ακόμα και μετά από αυτό, οι ορθόδοξες ενορίες και τα μοναστήρια στην Γαλικία παρέμεναν στην δικαιοδοσία των οικουμενικών πατριαρχών, οι οποίοι είχαν αναθέσει την προσωρινή τους διαποίμανση στους μητροπολίτες Μπουκοβίνας που και αυτοί υπάγονταν στο Οικουμενικό Πατριαρχείο. Ένα από πιο γνωστά μοναστήρια και κέντρο της Ορθοδοξίας στην Γαλικία και στην περιοχή των Καρπαθίων ήταν η Σκήτη της Μανιάβας, η αδελφότητα της οποίας παρέμενε πιστή στον Οικουμενικό Πατριαρχικό Θρόνο μέχρι την βίαιη κατάργησή της το 1785, 100 χρόνια δηλαδή μετά τα γεγονότα του 1686.
Αξίζει να σημειώσουμε άλλο ένα γεγονός. Στις 17 Ιουνίου του 1791 στην Πίνσκα, στην περιοχή της Μονής των Θεοφανείων, έλαβε χώρα η Τοπική Σύνοδος του ορθοδόξου κλήρου και των πιστών της Δ. Ουκρανίας, της Λευκορωσίας, της Λιθουανίας και της Πολωνίας, η οποία είναι γνωστή στην ιστορία ως «η Σύνοδος της Πίνσκας». Στις εργασίες της συμμετείχαν 103 αντιπρόσωποι του ορθοδόξου κλήρου, των μοναχών και των λαϊκών. Σε αυτή την Σύνοδο αποφασίσθηκε η αποκατάσταση της αυτονομίας υπό το ωμοφόριο του Οικουμενικού Πατριάρχου. Προσωρινός πρόεδρος της Συνόδου της Πίνσκας εξελέγη ο ηγούμενος του Μπιέλσκ Σάββας (Παλμόφσκι). Σχεδίαζαν επίσης να συγκαλέσουν άλλη μια Σύνοδο, η οποία θα αποτελείτο από έναν αρχιεπίσκοπο με εξουσίες μητροπολίτου και τρεις επισκόπους. Συνέταξαν επίσης και τους «μόνιμους και βασικούς κανονισμούς και κανόνες οργανώσεως» της Ορθοδόξου Εκκλησίας στην Πολωνική – Λιθουανική Κοινοπολιτεία ως αυτόνομης εκκλησιαστικής δικαιοδοσίας, ανεξάρτητης από την Ρωσική Σύνοδο, και υπό την δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Στην συνεδρία της 21ης Μαΐου του 1792 η πλειοψηφία της πολωνικής βουλής (123 «υπέρ» και 13 «κατά») επικύρωσε το καταστατικό που είχε προτείνει η Σύνοδος της Πίνσκας ως συνοδικό σχέδιο της νέας οργανώσεως της Ορθοδόξου Εκκλησίας στην Πολωνική – Λιθουανική Κοινοπολιτεία υπό την δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριάρχου, στην οποία το κράτος είχε χορηγήσει ευρύτατα δικαιώματα και ελευθερίες. Όμως οι δυο νέες διασπάσεις της Πολωνικής – Λιθουανικής Κοινοπολιτείας και η διάλυση του Πολωνικού κράτους είχαν ως αποτέλεσμα να μην εφαρμοστεί ποτέ στην πράξη η απόφαση της Τοπικής Συνόδου της Πίνσκας και η Απόφαση της 21ης Μαΐου του 1792.
Έχει σημασία να σημειώσουμε ότι, οι ορθόδοξοι Ουκρανοί στην Μπουκοβίνα, στην Υπερκαρπαθία και στην Γαλικία παρέμεναν επί μακρόν υπό την κανονική τοποτηρητεία του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Οι περιοχές αυτές υπήχθησαν δια της βίας στο Πατριαρχείο Μόσχας μόλις στα μέσα του 20ου αιώνα κατά την σοβιετική κατοχή της Δυτικής Ουκρανίας, γεγονός το οποίο ουδέποτε αναγνώρισε ο Οικουμενικός Πατριαρχικός Θρόνος.
Αναφερθήκατε και στην δικαιοδοσία της Κωνπόλεως στα πλαίσια του «χανάτου της Ουκρανίας» και της Κριμαίας. Μπορείτε να μας δώσετε περισσότερες λεπτομέρειες;
Υπήρχε στην Κριμαία η αρχαία μητρόπολη Γοτθίας και Καφά, η οποία μέχρι το τέλος του 18ου αι. ανήκε στο Οικουμενικό Πατριαρχείου. Αποτελείτο από ορθόδοξους Έλληνες, Βούλγαρους, Ουκρανούς και άλλους λαούς της Κριμαίας και της περιοχής της Μαύρης Θάλασσας. Το 1788 μετά την προσάρτηση του χανάτου της Κριμαίας η ρωσική κυβέρνηση την διέλυσε. Όμως ο Οικουμενικός Πατριάρχης ποτέ δεν αναγνώρισε τη νομιμότητα της υπαγωγής στην ρωσική Σύνοδο και την διάλυση των ιστορικών του μητροπόλεων στην Κριμαία.
Εκτός αυτού, η δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριάρχου περιλάμβανε και την ουκρανική Μπουκοβίνα και το νότιο τμήμα της Ουκρανίας, η οποία τότε αποτελούσε επίσημα το προτεκτοράτο του χανάτου της Κριμαίας και της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Ήδη ο χέτμαν Πέτρος Ντοροσένκο είχε προσπαθήσει να ιδρύσει ένα ουκρανικό κράτος υπό την προστασία των Οθωμανών σουλτάνων παρόμοιο με αυτό στην Μολδοβλαχία. Την ιδέα υποστήριζε και ο μητροπολίτης Κιέβου Ιωσήφ (Νελιουμπόβιτς – Τουκάλσκι), ο οποίος υποστήριζε επίσης και την διατήρηση της μητροπόλεως Κιέβου στην δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Οι προσπάθειες του χέτμαν Ντοροσένκο είχαν ως αποτέλεσμα, σύμφωνα με την συνθήκη του Μπουτσάτς του 1672, τέθηκε υπό την προστασία του σουλτάνου όλη η περιοχή του ανατολικού και δυτικού Ποντόλγιε (από το Μπουτσάτς μέχρι το Μπράτσλαβ) που είχε αφαιρεθεί από την Πολωνία. Από το 1672 μέχρι το 1699 στο έδαφος του ουκρανικού Ποντόλγιε που ανήκε στην Οθωμανική αυτοκρατορία, υπήρχε το βιλαέτι του Ποντόλσκ ή Κάμενετς με διοικητικό κέντρο την πόλη Κάμεντς (σήμερα Κάμενετς – Ποντόλσκ). Μετά τον θάνατο του Ιωσήφ ο Οικουμενικός Πατριάρχης Ιάκωβος διόρισε τον Αύγουστο του 1681 στην πόλη Κάμενετς τον μητροπολίτη Παγκράτιο, ιδρύοντας με αυτόν τον τρόπο την μητρόπολη Κάμενετς στην δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου, η οποία λειτουργούσε μέχρι το 1699.
Αργότερα τα σύνορα της «Ουκρανίας του χανάτου» συμπεριέλαβαν και τα εδάφη ανάμεσα στον Δνείπερο και τον Δνείστερο, στα οποία ίσχυε το καθεστώς του προτεκτοράτου των χάνων της Κριμαίας και των Οθωμανών σουλτάνων. Αυτά τα εδάφη ανήκαν τυπικά στην οθωμανική αυτοκρατορία, εφόσον δεν υπήρχαν οθωμανικοί οικισμοί εκτός από κάποιες πόλεις στο νότο. Μετά την ήττα του Ιβάν Μαζέπα στον αγώνα του για την ανεξαρτησία της Ουκρανίας και την διάλυση της σετς του Ζαπορόζιε από τον Πέτρο Α΄, την περίοδο 1711-1734 στα όρια της «Ουκρανίας του χανάτου» στην περιοχή του Αλέσκα απέναντι από την σημερινή Χερσώνα, εμφανίσθηκε η νέα σετς του Ζαπορόζιε (γνωστή και ως σετς του Αλέσκα), ο κλήρος της οποίας επίσης υπαγόταν στο Οικουμενικό Πατριαρχείο. Από το 1712 το έδαφος που κατείχαν οι κοζάκοι απλώθηκε προς τον βορρά και στην αριστερή όχθη των παραποτάμων του Δνείπερου Ορέλ και Σαμάρα. Δηλαδή όλες αυτές οι περιοχές της σύγχρονης Ν. Ουκρανίας όχι μόνο δεν υπάγονταν στην Ρωσική αυτοκρατορία, αλλά και παρέμεναν στην δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Για αυτό και η πράξη του 1686 δεν τις αφορούσε.
Τα εδάφη της «Ουκρανίας του χανάτου», οι ορθόδοξες ενορίες και τα μοναστήρια εντός των ορίων της υπάγονταν στην μητρόπολη Μπραϊλίας του Οικουμενικού Πατριαρχείου με κέντρο αρχικά την πόλη Μπράιλα στν αριστερή όχθη του Δουνάβεως. Την περίοδο 1751-1789 έδρα του μητροπολίτου Μπραϊλίας ήταν η πόλη Ισμαήλ (σήμερα νομός Οδησσού της Ουκρανίας). Σε αυτήν την μητρόπολη του Οικουμενικού Πατριαρχείου ανήκαν τα εδάφη Ντομπρούτζα, Μουτζάκα, Μπεντέρ, ενώ μετά την συμφωνία ειρήνης του Μπουτσάτς το 1672 υπήχθη και η επισκοπή Χοτίνης μαζί με όλες τις ορθόδοξες περιοχές και ενορίες της Δεξιάς και Αριστερής Όχθης της Ουκρανίας που ευρίσκονταν υπό την προστασία της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, συγκεκριμένα η «Ουκρανία του χανάτου», η σετς Αλέσκα καθώς και οι ορθόδοξες κοινότητες που ευρίσκονταν στο ηπειρωτικό τμήμα του χανάτου της Κριμαίας.
Από το 1751 μέχρι το 1779 ευρισκόταν στην πόλη Ισμαήλ η καθέδρα του μητροπολίτου Μπραϊλίας Δανιήλ, ο οποίος υπέγραφε τα εκκλησιαστικά έγγραφα «ελέω Θεού μητροπολίτης Προηβλαβίας, Τομάρωφ και Χοτίν, πασών οχθών Δουνάβεως, Δνείπερου και Δνείστερου και πάσης χανάτου Ουκρανίας». Με αυτόν τον τίτλο υπέγραφαν και οι διάδοχοι του Δανιήλ μητροπολίτες Ιωακείμ (1773-1780) και Κύριλλος (1780-1792), δηλαδή αυτό συνέβαινε ήδη 100 χρόνια μετά την πράξη του 1686.
Μετά την δεύτερη βίαιη διάλυση της σετς του Ζαπορόζιε το 1775 από την Αικατερίνη Β΄, πολλοί από τους κατοίκους της περιοχής κατέφυγαν στις περιοχές που έλεγχε η Οθωμανική αυτοκρατορία και εκεί, στις όχθες του Δουνάβεως ίδρυσαν την νέα Παραδουνάβια σετς, η οποία παρέμεινε μέχρι τα μέσα του 19ου αι. Εξ απόψεως εκκλησιαστικής αναγνώριζε την αποκλειστική δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
Όπως βλέπουμε, όλα αυτά τα στοιχεία μαρτυρούν ότι, η πράξη του 1686 αφορούσε μόνο την υπό την κατοχή της Μόσχας Αριστερή όχθη της Ουκρανίας και ουσιαστικά δεν αφορούσε άλλες περιοχές της Ουκρανίας.
Είπατε ότι μετά την πρώτη συντριβή της σετς του Ζαπορόζιε από τα ρωσικά στρατεύματα το 1709, οι Ουκρανοί κοζάκοι που κατέφυγαν στο προτεκτοράτο του χάνου της Κριμαίας, επέστρεψαν στην δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Πως το αντιμετώπισαν αυτό οι Ουκρανοί χέτμαν Ιβάν Μαζέπα και Φίλιππος Όρλικ, οι οποίοι τέθηκαν επικεφαλής αυτών των πρώτων Ουκρανών εμιγκρέδων;
Αυτοί ήταν από τους πρώτους που επέστρεψαν υπό το ωμοφόριο του Οικουμενικού Πατριάρχου και μαζί με αυτούς και οι κοζάκοι. Παρά την επιβολή στον Μαζέπα αντικανονικού αναθέματος από την Ρωσική Εκκλησία, οι εκπρόσωποι του Οικουμενικού Πατριαρχείου δεν το αναγνώρισαν, εφόσον είχε τεθεί για πολιτικούς λόγους, ως μέσο πολιτικών και ιδεολογικών διώξεων και ουδεμία θεολογική ή κανονική αιτία υφίστατο. Στην πόλη Μπεντέρα όπου είχε καταφύγει ο Μαζέπα, εξομολογείτο ελεύθερα στους κληρικούς του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Και ήταν αυτοί που του έδωσαν άφεση αμαρτιών λίγο πριν πεθάνει και έψαλαν την εξόδιο ακολουθία. Ετάφη στην ορθόδοξη εκκλησία του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην μικρή πόλη Βάρνιτσα και στη συνέχεια το σώμα του μεταφέρθηκε στο Γαλάτσι, όπου στο καθολικό της μονής του Αγίου Γεωργίου ο επιτόπιος μητροπολίτης τέλεσε την εξόδιο ακολουθία. Αυτός ο μητροπολίτης ήταν ιεράρχης του οικουμενικού Πατριαρχείου. Μπορούμε, λοιπόν, να πούμε ότι ο Ιβάν Μαζέπα εκοιμήθη παραμένοντας πιστός στην Μητέρα Εκκλησία, στο Οικουμενικό Πατριαρχείο!
Πολύ ενδιαφέρον παρουσιάζει ένα πολύτιμο ιστορικό έγγραφο, γνωστό ως το πρώτο Ουκρανικό Σύνταγμα της 5ης Απριλίου 1710. Επρόκειτο για ένα ιδιόρρυθμο συνταγματικό συμφωνητικό ανάμεσα στον εκλεγέντα μετά τον θάνατο του Μαζέπα χέτμαν Φίλιππο Ορλίκ και όλο τα στράτευμα του Ζαπορόζιε. Στην πρώτη παράγραφο αυτού του πρώτου ουκρανικού συντάγματος αναφερόταν η υποχρέωση αποκαταστάσεως της δικαιοδοσίας του Οικουμενικού Πατριαρχείου επί της μητροπόλεως Κιέβου καθώς και του τίτλου των μητροπολιτών Κιέβου ως έξαρχων των Οικουμενικών Πατριαρχών.
Βλέπουμε λοιπόν ότι στο πρώτο άρθρο του Συντάγματος του χέτμαν Φιλίππου Ορλίκ και του στρατεύματος του Ζαπορόζιε, ως διαθήκη για όλες τις επόμενες γενεές των Ουκρανών, αναφερόταν η υποχρέωση να επιστρέψει η μητρόπολη Κιέβου στην δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου και να αποκατασταθούν τα δικαιώματα των μητροπολιτών Κιέβου ως έξαρχων του Οικουμενικού Πατριάρχου. Για αυτό και δεν πρέπει να μας εκπλήσσει το γεγονός ότι οι πρόεδροι της σύγχρονης Ουκρανίας προσπαθούσαν και προσπαθούν να εκπληρώσουν αυτή την διαθήκη, ξεκινώντας εκ νέου τον διάλογο με την Μητέρα Εκκλησία, το οικουμενικό Πατριαρχείο.
Σήμερα και συγκεκριμένα στον 20ο αι. υφίσταται σε κάποιες περιοχές της Ουκρανίας η δικαιοδοσία του Πατριαρχείου Κωνπόλεως;
Ναι, συγκεκριμένα στην Υπερκαρπαθία. Και αυτό έχει μεγάλη σημασία. Η Υπερκαρπαθία μέχρι την εισβολή των σοβιετικών στρατευμάτων κατοχής στα μέσα του 20ου αι., ιστορικά και κανονικά υπαγόταν στην δικαιοδοσία ακριβώς του Οικουμενικού Πατριαρχείου και αυτή η περιοχή ποτέ δεν αποτελούσε «κανονικό έδαφος» του πατριαρχείου Μόσχας.
Στην αρχή της συζητήσεώς μας είχαμε πει ότι, το μέλος της Ι.Σ. της Εκκλησίας της Ρωσίας μητροπολίτης Αντώνιος (Χραποβίτσκι), επιθυμώντας να οργανώσει την διαποίμανση των ορθοδόξων σε αυτές τις περιοχές της Ουκρανίας, ζήτησε με επιστολή του την άδεια και την ευλογία του Οικουμενικού Πατριάρχου καθώς και την απόδοση σε αυτόν του τίτλου του Έξαρχου του Οικουμενικού Πατριάρχου στην Γαλικία και στην Υπερκαρπαθία. Με άλλα λόγια, η ίδια η Σύνοδος τα Εκκλησίας της Ρωσίας αναγνώριζε σε αυτές τις περιοχές την δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ενώ ένας από τους κορυφαίους της ιεράρχες χρησιμοποιούσε τον τίτλο του Έξαρχου του Οικουμενικού Πατριάρχου στην Γαλικία και στην Υπερκαρπαθία.
Στην βάση αυτού του ιστορικού και κανονικού δικαιώματος σχετικά με τις ορθόδοξες επαρχίες στις περιοχές της Δυτικής Ουκρανίας και Δυτικής Λευκορωσίας που είχε καταλάβει η Πολωνία, ο Οικουμενικός Πατριάρχης εξέδωσε στις 13 Νοεμβρίου 1924 τον Τόμο αποδόσεως της αυτοκεφαλίας στην Ορθόδοξη Εκκλησία Πολωνίας. Αυτός ο Τόμος αναιρούσε την πράξη του 1686, σύμφωνα με την οποία η καθέδρα του Κιέβου ετέθη υπό την προσωρινή τοποτηρητεία του πατριάρχου Μόσχας. Ο Τόμος του Οικουμενικού Πατριάρχου του 1924 επιβεβαιώνει ότι αυτή η ένωση ήταν αντικανονική και το πατριαρχείο Μόσχας δεν τήρησε τις απαιτήσεις που προβλέπονταν από την πράξη του 1686, σύμφωνα με τις οποίες η μητρόπολη Κιέβου έπρεπε να διατηρήσει το δικαίωμα της αυτονομίας και την κανονική σχέση με το Οικουμενικό Πατριαρχείο.
Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η αυτοκέφαλη Εκκλησία Πολωνίας (ουσιαστικά της Δ. Ουκρανίας και Λευκορωσίας) ανακηρύχθηκε νόμιμος κληρονόμος της ιστορικής αυτόνομης μητροπόλεως Κιέβου και Γαλικίας του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Ας σημειώσουμε δε ότι, σε αυτήν ανήκε η Λάβρα της Κοιμήσεως του Ποτσάεφ, ηγούμενος της οποίας θεωρείτο ο προκαθήμενος της αυτοκεφάλου Ορθοδόξου Εκκλησίας Πολωνίας, ο μητροπολίτης Βαρσοβίας και πάσης Πολωνίας. Στην διάρκεια της γερμανικής κατοχής, από τα τμήματα των επαρχιών της Εκκλησίας Πολωνίας στην Δ. Ουκρανία με την απόφαση του προκαθημένου της μητροπολίτου Βαρσοβίας Διονυσίου (Βαλεντίνσκι) από 24ης Δεκεμβρίου 1941, δημιουργήθηκε ήδη το 1941 η «Διοίκηση της Ορθοδόξου Εκκλησίας στις ελεύθερες περιοχές της Ουκρανίας» με επικεφαλής τον μητροπολίτη Λουτσκ Πολύκαρπο (Σικόρσκι), κανονικό επίσκοπο της αυτοκεφάλου Ορθοδόξου Εκκλησίας στην Πολωνία. Συχνά την Διοίκηση την ονομάζουν «Αυτοκέφαλη Ορθόδοξος Εκκλησία Ουκρανίας», όμως αυτό δεν είναι απολύτως σωστό, διότι επρόκειτο για την διεύρυνση της εκκλησιαστικής δικαιοδοσίας της αυτοκεφάλου Ορθοδόξου Εκκλησίας στην Πολωνία στις κατεχόμενες από τους Γερμανούς περιοχές της Ουκρανίας, η οποία στηριζόταν στο γεγονός ότι η Εκκλησία στην Πολωνία έλαβε το αυτοκέφαλο στην βάση της μητροπόλεως Κιέβου. Εκτός αυτού, τοποτηρητής του κιεβινού μητροπολιτικού θρόνου ανακηρύχθηκε τότε ο μητροπολίτης Βαρσοβίας Διονύσιος, ως ο κανονικός προκαθήμενος της αυτοκεφάλου Ορθοδόξου Εκκλησίας στο έδαφος της Πολωνίας, Ουκρανίας και Λευκορωσίας, αναγνωρισμένος από τον Οικουμενικό Θρόνο και από τις άλλες κατά τόπους Ορθόδοξες Εκκλησίες.
Αυτό σε ότι αφορά την Γαλικία, Βολίν, Ποντόλγιε και άλλες περιοχές της Ουκρανίας. Ας επιστρέψουμε όμως στην Υπερκαρπαθία…
Εδώ η κατάσταση εξελισσόταν κάπως διαφορετικά. Μετά την διάλυση της Αυστροουγγαρίας η ουκρανική Υπερκαρπαθία δόθηκε στην Τσεχοσλοβακία. Οι δε ορθόδοξες ενορίες της περιοχής αυτής υπάγονταν κανονικά στην δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου και για ένα σύντομο χρονικό διάστημα στις αρχές του 20ου αι. στο πατριαρχείο Σερβίας. Στις 4 Μαρτίου του 1923 επί πατριαρχίας Μελετίου Δ΄, η Σύνοδος του Οικουμενικού Πατριαρχείου εξέλεξε Αρχιεπίσκοπο Πράγας τον απόφοιτο της Θεολογικής Ακαδημίας του Κιέβου Σαββάτιο (Βραμπέτς, 1880-1959) και αποφάσισε την ένταξη των ορθοδόξων ενοριών της Υπερκαρπαθίας στην δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Έκτοτε οι κανονικές ουκρανικές ενορίες της Υπερκαρπαθίας παρέμειναν σε μόνιμη πλέον βάση στην δικαιοδοσία στην δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου, στην οποία και ευρίσκονταν πριν την άφιξη των σοβιετικών κατοχικών στρατευμάτων.
Στις 9 Νοεμβρίου 1939 ο Έξαρχος του Οικουμενικού Πατριάρχου αρχιεπίσκοπος Σαββάτιος ανακοίνωσε στον ιερέα Μιχαήλ Ποπώφ ότι προτίθεται να τον χειροτονήσει επίσκοπο ή γενικό βοηθό για την Υπερκαρπαθία και την Ουγγαρία. Στις 26 Σεπτεμβρίου 1940 ο Σαββάτιος εξέδωσε εγκύκλιο, σύμφωνα με την οποία ο ιερέας Μ. Ποπώφ διοριζόταν πρωτοσύγκελος της Ορθοδόξου Εκκλησίας Υπερκαρπαθίας και Ουγγαρίας στην δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου και του αποδιδόταν το οφίκιο του πρωτοπρεσβυτέρου. Σε μια επιστολή του προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βενιαμίν με ημερομηνία 5 Οκτωβρίου 1940, ο αρχιεπίσκοπος Σαββάτιος παρακαλούσε να χειροτονηθεί επίσκοπος ο πρωτοπρεσβύτερος Μιχαήλ για την Ορθόδοξο Εκκλησία της Υπερκαρπαθίας και Ουγγαρίας του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Όμως στις 30 Μαΐου 1942 οι Γερμανοί συνέλαβαν τον αρχιεπίσκοπο Σαββάτιο και τον έστειλαν στο στρατόπεδο συγκεντρώσεως Νταχάου όπου παρέμεινε 3 χρόνια (1942-1945). Μετά την απελευθέρωσή του δεν του επετράπη να επιστρέψει στα καθήκοντά του, διότι αρνήθηκε να διακόψει την κανονική του εξάρτηση από το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Μέχρι την κοίμησή του στις 14 Δεκεμβρίου 1959 υπέστη συνεχής διώξεις και πιέσεις από το κομμουνιστικό καθεστώς.
Τραγικότερη ήταν η μοίρα του πρωτοσυγκέλου της επαρχίας Υπερκαρπαθίας του Οικουμενικού Πατριαρχείου πρωτοπρεσβύτερου Μιχαήλ Ποπώφ. Στις 13 Ιουνίου 1944 συλλαμβάνεται από τους ναζί με την υποψία ότι βάπτιζε Εβραιόπουλα. Στα τέλη του 1944 ο π. Μιχαήλ στάλθηκε στην Γερμανία σε καταναγκαστικά έργα, όμως κατά την μεταφορά του κατόρθωσε να δραπετεύσει. Στις Απριλίου 1947 ο π. Μιχαήλ συνελήφθη στην Βουδαπέστη τώρα από τα σοβιετικά όργανα ασφαλείας, την NKVD. Στις 9 Σεπτεμβρίου 1949 καταδικάστηκε σε 25 χρόνια φυλακής με την κατηγορία της «αντισοβιετικής προπαγάνδας». Τον έστειλαν σε ένα στρατόπεδο της Σιβηρίας, στο οποίο κατά πάσα πιθανότητα πέθανε ως μάρτυρας της πίστεως του Χριστού.
Δηλαδή με άλλα λόγια, οι κανονικές δομές του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Υπερκαρπαθία λειτουργούσαν μέχρι το 1946?
Μάλιστα, ακριβώς μέχρι το 1946. Και αυτές προσαρτήθηκαν δια της βίας στο Πατριαρχείο Μόσχας με την βοήθεια της NKVD. Όσοι δε αρνήθηκαν διώχθηκαν και εξοντώθηκαν γενόμενοι μάρτυρες της πίστεως του Χριστού. Έχει σημασία να τονίσουμε ότι, η Κωνπολη ουδέποτε και με ουδεμία απόφαση αναγνώρισε την εξόντωση από το κομμουνιστικό καθεστώς των Υπερκαρπαθίων επαρχιών της και την προσάρτησή τους σε άλλη δικαιοδοσία. Αυτή η προσάρτηση ήταν αντικανονική και βίαιη και δεν συνέβη πριν 300 χρόνια, αλλά το 1946.
Τον απόηχο της παραμονής της Υπερκαρπαθίας υπό τον ωμοφόριο του Οικουμενικού Πατριάρχου αποτελεί η αυτόνομη Ορθόδοξη επαρχία των Καρπαθορώσων, η οποία λειτουργεί μέχρι σήμερα στις ΗΠΑ στην δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Προκαθήμενος αυτής είναι ο επίσκοπος Νύσσης Γρηγόριος (Τάτσης).
(…)
Βλέπουμε λοιπόν ότι η ανάπτυξη της δικαιοδοσίας του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Ουκρανία και στην ουκρανική διασπορά έχει μια απευθείας ιστορική και κανονική διαδοχή. Για αυτό και όλες οι κατηγορίες σε βάρος της Κωνπόλεως περί «εισπηδήσεως σε ξένα εδάφη» είναι αστήρικτες, εφόσον τόσο από το 860 μέχρι το 988, όσο και από το 1686 και μέχρι το 1946 η Κωνπολη είχε πάντα σε διάφορες περιοχές της σύγχρονης Ουκρανίας τις κανονικές της δομές. Για αυτό και έχει σημασία να μιλάμε όχι μόνο για την πράξη του 1686, αλλά και για μεταγενέστερα προηγούμενα αναπτύξεως της δικαιοδοσίας της Κωνπόλεως στις διάφορες περιοχές της Ουκρανίας.
Πως μπορούμε να εξηγήσουμε το γεγονός ότι αυτή την συγκεκριμένη στιγμή το Πατριαρχείο Κωνπόλεως θυμήθηκε ότι η Ουκρανία αποτελούσε και αποτελεί κανονικό του έδαφος;
Δεν είναι ακριβώς έτσι. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο το υπογράμμιζε αυτό επανειλημμένως. Είναι όμως φανερό ότι, όσο η Ουκρανία δεν ήταν ένα ανεξάρτητο κράτος και ανήκε στην Ρωσική αυτοκρατορία ή στην κομμουνιστική ΕΣΣΔ, θα ήταν ανώφελο να μιλήσουμε για αυτό. Όμως είναι εντελώς διαφορετικό όταν η Ουκρανία απέκτησε την κρατική της ανεξαρτησία… Αν και σε αυτήν ακόμα την πράξη του 1686 σχετικά με την μεταβίβαση της κιεβινής καθέδρας στην προσωρινή κηδεμονία των πατριαρχών Μόσχας, τονιζόταν ότι οι μητροπολίτες Κιέβου όφειλαν να αναγνωρίζουν την εξουσία του Οικουμενικού Πατριάρχου, να μνημονεύουν υποχρεωτικά το όνομα του σε όλες τις ακολουθίες και να παραμένουν έξαρχοι του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Όπως ήδη είπαμε, ο τόμος του Οικουμενικού Πατριάρχου από 13ης Νοεμβρίου 1924 σχετικά με το αυτοκέφαλο της Εκκλησίας Πολωνίας ακύρωνε την πράξη του 1686, για τον λόγο ακριβώς ότι αυτή η προσάρτηση ήταν αντίθετη προς τους κανόνες και επειδή το Πατριαρχείο Μόσχας δεν τηρούσε τις προβλεπόμενες από την πράξη του 1686 υποχρεώσεις.
Αυτή η θέση του Οικουμενικού Πατριαρχείου σχετικά με την Ουκρανία παραμένει η ίδια μέχρι σήμερα. Στην από 10ης Ιανουαρίου 1991 επιστολή του προς τον Πατριάρχη Μόσχας Αλέξιο Β΄, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Δημήτριος έγραφε: «Το Οικουμενικό Πατριαρχείο αναγνωρίζει μόνο μια κανονική Ορθόδοξη Εκκλησία εντός των καθορισμένων υπό της Πατριαρχικής και Ιεράς Συνόδου του 1593 ορίων της Αγιωτάτης ημών Εκκλησίας».
Ως γνωστόν, εντός αυτών των ορίων αναγνωρίζονταν στην δικαιοδοσία του Πατριαρχείου Μόσχας μόνο οι ΒΑ επαρχίες της Μοσχοβίας, ενώ οι επαρχίες της μητροπόλεως Κιέβου (Ουκρανίας, Λευκορωσία, Λιθουανία και Πολωνία), βάσει των καθορισμένων το 1593 ορίων, εντάσσονταν υπό το καθεστώς διευρυμένης αυτονομίας στην δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Δηλαδή ουσιαστικά στην επιστολή του ο Πατριάρχης Δημήτριος έλεγε ότι, σύμφωνα με τα προσδιορισθέντα το 1593 όρια η μητρόπολη Κιέβου παρέμενε στα κανονικά όρια του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
Αυτή ακριβώς η θέση εκφράσθηκε από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο στην πρόσφατη Σύναξη των Αρχιερέων του Θρόνου στην Κωνπολη από 1-3 Σεπτεμβρίου 2018. Δηλαδή δεν ειπώθηκε κάτι καινούργιο. Όπως υποστήριζε το Οικουμενικό Πατριαρχείο ότι η Ουκρανία εξ απόψεως ιστορικής και κανονικής ήταν και παραμένει κανονικό του έδαφος, το ίδιο υποστηρίζει με συνέπεια και σήμερα. Για αυτό και η δυσαρέσκεια των εκπροσώπων της θυγατέρας Εκκλησίας της Ρωσίας σχετικά με την θέση της Μητρός Εκκλησίας του Οικουμενικού Πατριαρχείου, στερείται οποιασδήποτε βάσεως. Ελπίζουμε ότι μετά από μια βαθύτερη μελέτη αυτού του ζητήματος, αυτή η άδικη δυσαρέσκεια θα παρέλθει.
Σεβασμιώτατε, με την βοήθειά σας κάναμε μια ωφέλιμη περιήγηση στο ιστορικό παρελθόν που είχαμε λησμονήσει. Όμως τελειώνοντας θα ήθελα να ρωτήσω, τινί τρόπο υπό τις σημερινές συνθήκες το Οικουμενικό Πατριαρχείο μπορεί να επιλύσει αυτό το πολύπλοκο και δύσκολο ουκρανικό εκκλησιαστικό πρόβλημα;
Μόνο δια της οδού της προσευχής, του διαλόγου της αγάπης, της τηρήσεως των κανόνων και της αποκαταστάσεως της ιστορικής δικαιοσύνης. Χρειάζεται να ερευνήσουμε και να επανεξετάσουμε το παρελθόν, να απαλλαγούμε από τους τεχνητούς μύθους και τις διαστρεβλώσεις της ιστορίας, να διορθώσουμε τα λάθη του παρελθόντος, την παραβίαση των κανόνων και να στρέψουμε το πρόσωπό μας στην αλήθεια. Διότι όπως διαβάζουμε και στην Αγία Γραφή: «και έσται τα έργα της δικαιοσύνης ειρήνη» (Ησαΐας, 32, 17).
Προσωπικά πιστεύω ότι, λαμβανομένης υπόψη της σημερινής καταστάσεως στην Ουκρανία, μόνο η χορήγηση του κανονικού αυτοκεφάλου στην Ορθόδοξη Εκκλησία Ουκρανίας θα μπορέσει να βοηθήσει στην υπέρβαση των υφισταμένων προβλημάτων και σχισμάτων, να ειρηνεύσει και να απομακρύνει από αυτή την φοβερή κρίση, στην οποία βρέθηκε τα τελευταία 30 χρόνια. Και αυτό θα αποτελούσε την αποκατάσταση της ιστορικής δικαιοσύνης.
Έχουμε πολύ δουλειά μπροστά μας. Ευρισκόμαστε μόλις στην αρχή αυτής της μεγάλης ιστορικής πορείας και θα συναντήσουμε ακόμα πολλά εμπόδια. Ο διάλογος μόλις ξεκίνησε. Δεν πρέπει να κάνουμε βεβιασμένες κινήσεις.
Και εδώ είναι μεγάλη η ευθύνη και η υποχρέωση εκ μέρους της Μητρός Εκκλησίας του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Θα υπογραμμίσω για μια εισέτι φορά ότι, το Οικουμενικό Πατριαρχείο είναι υποχρεωμένο να λάβει όλα τα εξαρτώμενα από αυτό μέτρα σύμφωνα με τις κανονικές του προτεραιότητες για να εξασφαλίσει την εκκλησιαστική ενότητα και να μην επιτρέψει την περαιτέρω παραμονή εκατομμυρίων ορθοδόξων Ουκρανών εκτός της κανονικής Εκκλησίας. Ο ρόλος του Οικουμενικού Πατριαρχείου είναι η διακονία της ενότητας ολοκλήρου της Ορθοδόξου Εκκλησίας και όχι μόνο κάποιου τμήματος αυτής. Και εφόσον η Ορθόδοξη Εκκλησία στην Ουκρανία είναι διηρημένη σε πολλά μέρη, τότε και η υποχρέωση του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ως Μητρός Εκκλησίας, είναι η αναζήτηση με την βοήθεια του διαλόγου τα βέλτιστα μέσα της κανονικής οικονομίας για την αποκατάσταση της ενότητας.
Για αυτόν ακριβώς τον λόγο η Ι. Σύνοδος του Οικουμενικού Πατριαρχείου απέστειλε στην Ουκρανία τους έξαρχους της, ώστε μέσω του ειλικρινούς διαλόγου με όλες τις πλευρές να βοηθήσουν στην εξεύρεση μιας κοινής γλώσσας και να καταλήξουν σε μια συμφωνία. Δεν μπορούμε να μοιράζουμε το σώμα του Χριστού. Αυτό δεν ανήκει στην Μόσχα, στο Κίεβο ή σε κάποιον άλλο. Δεν μπορεί να υπάρξει Εκκλησία του «ρωσικού κόσμου» ή κάποιου άλλου. Στην Οικουμενική Εκκλησία, ως του μυστικού Σώματος του Χριστού, έχουν δικαίωμα να ανήκουν όλοι, όσοι επιθυμούν ειλικρινά να είναι με τον Χριστό, ανεξάρτητα από τις εθνικές ή πολιτικές πεποιθήσεις τους. Είναι καιρός να σταματήσουν όλες αυτές οι αυτοκρατορικές φιλοδοξίες και εικασίες. Και η αλήθεια είναι ότι σήμερα υπάρχουν εκατομμύρια ορθοδόξων πιστών στην Ουκρανία που δεν πρόκειται να πάνε με την Μόσχα. Αυτό το καταλαβαίνουν όλοι. Και το να μην τους επιτρέπουν εξ αιτίας αυτού να φθάσουν στον Χριστό, να τους αφορίζουν και να τους αφαιρούν την δυνατότητα σωτηρίας δεν είναι χριστιανικό, δεν είναι κανονικό. Πρέπει να αναζητηθούν άλλες αποδεκτές οδοί επιλύσεως αυτού του προβλήματος, χρησιμοποιώντας τους ιερούς κανόνες, την οικονομία και την αγάπη.
Κρίμα που οι εκπρόσωποι της Εκκλησίας Ουκρανίας του Πατριαρχείου Μόσχας αρνούνται προς το παρόν τον διάλογο με τους εκπροσώπους του Οικουμενικού Πατριαρχείου και των άλλων τμημάτων των ουκρανικών εκκλησιών. Οι αρνητικές δηλώσεις σχετικά με αυτές τις αδελφικές συναντήσεις και τον διάλογο, ο εκβιασμός της ευχαριστιακής ενότητας και η απαγόρευση συλλειτουργίας με τους ιεράρχες του Οικουμενικού Πατριαρχείου απλά οδηγούν σε αδιέξοδο και χειροτερεύουν έτι περισσότερο την κανονική τους θέση.
Ελπίζω ότι αυτό είναι προσωρινό και ότι οι αδελφοί μας από την Ορθόδοξη Εκκλησία Ουκρανίας του Πατριαρχείου Μόσχας θα συνειδητοποιήσουν ότι αυτή είναι μια λανθασμένη οδός και θα ανοίξουν τις καρδιές τους στον διάλογο και στην αδελφική εν Χριστώ ένωση. Το ίδιο και οι εκπρόσωποι των άλλων τμημάτων των Ουκρανικών Εκκλησιών, οι οποίες για διάφορους λόγους δεν ευρίσκονται προς το παρόν σε κοινωνία με την Οικουμενική Ορθοδοξία. Η εν Χριστώ ενότητα θα πρέπει να αποτελεί τον κυριότερό μας σκοπό, διότι αυτή ήταν η διαθήκη του ίδιου του Χριστού: (…) (Ιωάν. 17, 21). Και (…) (Ιωάν. 13, 35).
ΟυκρανίαΌπως είχε πει με αυτή την αφορμή ο Παναγιώτατος Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος: «Το Οικουμενικό Πατριαρχείο είναι υποχρεωμένο να υπενθυμίζει σε όλους τον συνοδικό και οικουμενικό χαρακτήρα της Εκκλησίας, κηρύττοντας το πνεύμα της καταλλαγής, το οποίο υπερβαίνει τις συγκρούσεις και υπηρετεί την ενότητα της Ορθοδοξίας». Θεωρώ ότι ο διάλογος είναι η μοναδική σωστή οδός. Ο απόστολος Παύλος μας καλούσε: (…) (Κορ. Α΄, 11, 19). Και όπως έγραφε ο ιερός Αυγουστίνος: «Το πρωτεύον είναι η ενότητα, το δευτερεύον η ελευθερία, τα πάντα είναι η αγάπη».
https://panorthodoxcemes.blogspot.com/2018/10/blog-post_5.html?m=1
Συνέντευξη Ν. Λυγερού "Εμβόλιο, ιστορική γεωπολιτική, Ουκρανία, Γερμανία, Μακεδονικό", με τον Γ. Καρποδίνη, Albedo 14. 09/06/2021
Геостратегічний аналітик, відомий грецький вчений Нікос Лігерос у своєму інтерв’ю радіостанції Albedo 14 наголошує, що Греція повинна підтримати Україну в її євроатлантичних прагненнях.
ph: Olga Soshenko
- Наше знайомство відбулося під час презентації Вашої нової збірки поезій «Бордель для військових» у Львові. Така екстравагантна назва чим зумовлена?
Так ми і живемо екстравагантно. Тим паче, коли моя країна стала для Європи новими Фермопілами. Прошу розуміти, що у часі війни для поета найважчий вибір – між літературою і служінням людям. Або форма, або зміст. У християнській традиції Ісуса розіпнув не вершник Понтій Пілат, а цивільне населення захопленої римлянами Юдеї, яке не могло прийняти пацифізм та ідею любові до усіх, навіть до окупантів… Війна складна: повії працюють медсестрами, а священики – капеланами. Чому так? Люди. Нагадаю з історії, що пересувні борделі були частиною армійського обозу. Гадаю, що назва моєї книжки поєднує історію давніх військових походів з християнською традицією прощення.
- Ви член Національної спілки письменників України з дуже молодого віку, якщо не помиляюся, з 21-го року. З якого віку Ви почали писати? Чи це Ваш спосіб висловлюватися? Ви пишете, коли хочете щось сказати? Коли не хочете з ніким говорити? Якщо дозволите, як виглядає сам процес творіння?
Для мене поезія – не симфонія, а радше камінь з якого треба відлущувати усе зайве. Я тоді сильно візуалізую, достоту у своєрідний спосіб. У голові починають обертатися якісь архітектурні форми типу пірамід, колон тощо, обов’язково світлого чи жовтуватого кольору. Писати я почав раптово, у тринадцять років під час навчання у школі. Чи хочу як поет щось сказати людям? Ні, це не найкраща мотивація для творчості. Я радше – уважний слухач, а текст допомагає мислити.
- Ви відноситеся до літературного покоління дев'ятдесятників і, наскільки я знаю, зовсім не були пасивним споглядачем. Що з тих доленосних для України та українців років Вам найбільше запам'яталося?
Світова дипломатія – це монструозна потвора, котрій для обертання голови у правильному напрямку потрібне століття. Коли Альфред Розенберг висловлювався за створення незалежної Української держави, німцям йшлося не про зміцнення слов’янської держави, їм потрібно було послаблювати Російську імперію шляхом відокремлення самостійних етносів. Сьогодні світові також не йдеться про добробут України, потрібно ослабити Москву, де аншлюс Криму – додатковий головний біль у Середземноморському регіоні. Я переконаний, що ці проблеми зачіпають і Грецію.
- Рівно 100 років тому світ знову розмірковував, чи йому потрібне існування незалежної країни – України. Таке враження, що нічого не змінилося, нині відбувається щось аналогічне, хоча українська нація пережила за останнє століття надто багато. На Вашу думку, світ, нарешті, переконався, що Україні – бути?
Над цим питанням думав, коли розбирався у собі: хто я, поет, але який громадянин? Націоналіст чи космополіт? Чому відбуваються війни? Чому перемагає зло? У якомусь моменті дійшов висновку, що об’єднання людства в єдину цивілізаційну модель дасть змогу вижити і працювати для розвитку високого інтелекту, який дбатиме про збереження кожного окремого етносу, як вкрай важливої планетарної ланки. Доки людство розділене – триватиме війна за виживання, сильніші народи поглинатимуть слабші, і мови, і культуру.
- Багато поетів в своїй творчості звертаються до давньогрецької міфології. З українських великими поціновувачами були, зокрема, Іван Франко та Леся Українка. Ваше звернення до античних міфів є абсолютно унікальним, несподіваним, швидше за все, без жодних аналогів. Для мене особисто — це те, що заінтригувало з першого дотику до Вашої творчості. Розкажіть будь ласка — це чийсь вплив, гарні знання, особливе ставлення?
Дякую за це запитання… Я не можу себе назвати співцем античності, якщо ми вже заговорили про українських класиків тощо. У певному сенсі – мислю грецькими культурними архетипами. Це закладено з дитинства, у якому замість казок мені розповідали легенди і міфи давньої Греції. Вочевидь аргонавти, «Іліада» та «Одіссея» для мене містять чітко фрейдистські контексти. Вже згодом я себе запитував: чому не скандинави, приміром. Відповіді не маю. Мабуть до терезів трохи доклалася і антична архітектура.
- В якомусь інтерв'ю Ви в досить оригінальний спосіб висловлюєтесь щодо поняття «Глобалізації як сучасної форми нацизму». Поясніть будь ласка, що Ви вкладаєте в нього?
Навряд чи я належу до антиглобалістів. Але дуже хочу аби глобальні процеси набули людських рис, і не мали в основі війну транснаціональних корпорацій за ресурси і сфери впливу. Поки що, з того за чим спостерігаю, можу стверджувати наступне: людство самоусуватиметься від прав і свобод та добровільно широкими колонами прямуватиме до технологічних гетто, де ваша персональна ціна, як у давні часи, вимірюватиметься рабською працею на новітніх богів.
- Що це? Небажання думати? Нездатність протистояти? Шлях найменшого спротиву – бути як всі?
Я б це назвав елементарною соціологією. Можливо, так влаштоване суспільство. Ми не можемо пояснити – чому одні народжуються з покликанням до медицини, інші до поезії, а треті мають хист до генної інженерії чи архітектури. Вочевидь пасіонарність є біологічною рівновагою Буття між математиками і маніяками.
- Ви – метафізичний поет? Поняття «метафізика» в історико-філософському аспекті має кілька значень, все ж, якщо спробувати коротко окреслити – це форма світорозуміння, метод пізнання. Що Ви вкладаєте в це поняття?
Поезія ремесло одержимих. І замикати творчість в рамки окремого стилю, жанру чи філософії надто скучно. Зрозуміло, що за світосприйняттям ви можете бути метафізиком. Звідси мій формальний атеїзм, очікування сингулярного стрибка та сумніви щодо доцільності випускати жорстоку цивілізацію людей за межі Сонячної системи. Гадаю, що метафізика – це зріла форма духовності.
- Чи назвали би Ви себе паралельно філософом?
Не знаю, можливо.
- Наскільки актуальним для Вас є все те, що робиться навколо: в країні, на планеті, у Вашому вужчому оточенні — родини, друзів?
Творчість, секс, екологія. Нормальні речі для розвинутої цивілізації.
- Однак... 2014-ий... Війна не пройшла повз Поета. Як почуває себе Поет на війні? Що каже історичний досвід про місце поета в настільки крайньому прояві соціальної небезпеки?
Я волів би не віддавати певних наказів, які віддавав будучи командиром. Я волів би не знати окремих речей, які сьогодні знаю. Поза тим стверджуватиму: Війна – це оркестрова яма поезії. Можу Вам відповісти, що для Олега Короташа – це зайвий досвід, а для української держави війна – це грандіозний шанс зробити видатний внесок у світову культуру.
- Що має бути пріоритетом для людини — творчий саморозвиток, чи зв'язок з іншими особистостями?
Людська популяція явище соціальне, де аби вижити треба перебувати у зграї. Саморозвиток дає змогу інтелектові не стати жертвою інстинктів натовпу. Обирайте.
- Психопатологія натовпу, як сказав би Микола Сядристий. Чи на неї впливає Хронос (з гр. Χρόνος – час)?
Прошу не звинувачувати мене у сексизмі, але натовп, етнос, нація – містять чітко фемінні риси. Натомість лідер, пастир, провідник – се чоловік, сила, дух і фалос. У певному сенсі ми усі є тваринами, де лідер керує прайдом і, відповідно, запліднює самок (народ) або сім’ям, або ідеями. І це дуже добре, коли цар Леонід є воїном, здатним згуртувати спартанців, а не психопатом, як Путін, який власний народ (росіян) відправив на цивілізаційне заклання.
- Чи погоджуєтеся з думкою, що кожний поет висловлює дух своєї епохи? Що загострює Ваші почуття до такої степені, щоб вони стали поезією?
Що таке епоха? В Україні вона одна, в Перу – інша. Гомер і Горацій вічні, а у нас досі соцреалізм з прагненнями першості та ідолопоклонства... Ми поверхово мислимо, шукаючи кращого поета країни, замість того аби розібратися у стилістичних особливостях авторів, що робить їх унікальними для культури. Як приклад, можу назвати двох улюблених латиноамериканських виконавців у жанрі реггетон – Don Omar і Daddy Yankee, адже вони є носіями однакового музичного стилю, але працюють у різних напрямках і це робить їх друзями, а не конкурентами.
- В церковних догмах суїцид це смертельний для душі гріх. Поясніть будь ласка глибше Ваше «І якийсь дивний борг за суїцид Ісуса сплачують християни».
Я живу у богемному середовищі з третьосортними нормами етики. Матеріальна убогість продукує убогість світоглядну і стандартами поведінки стає принцип когось зжерти, інакше з’їдять тебе. У питанні соціальної та культурної стигматизації моя країна досі перебуває у Середньовіччі. Якщо хтось прагне звести рахунки з життям – пропоную зробити це правильно: джихад. Нащо стрибати з балкону – краще підірвіться на ворожому блокпосту.
- Чи Ви плануєте завчасно? Якщо так, які Ваші плани на майбутнє? Чи є щось, чого Вам дуже бажається?
Подорож. Хочу пожити в кількох країнах, вивчати культури, історію, мови. Загалом усе, що може стати поезією.
- Вам потрібно пізнати Грецію. Запрошуємо!
Дякую. Приїжджайте в Україну.
Матеріали взяті з Центрального державного архіву зарубіжної україніки (ЦДАЗУ) http://tsdazu.gov.ua/index.php/ua/component/content/article/1492?fbclid=IwAR0I3Vf24o-5BJk2SVwJ39VuK6l8sKrTQ5qYJAeOKgdHBOE_yqY9UZT-xv4
Οι καταχρήσεις της αστυνομίας κατά της ειρηνικής διαμαρτυρίας στις 30 Νοεμβρίου 2013 ώθησαν τον κόσμο, εξοργισμένο από τη διαφθορά, τον σφετερισμό της εξουσίας, την ξαφνική οπισθοχώρηση στο θέμα της ενταξιακής πολιτικής της χώρας στην ΕΕ και απότομη στροφή προς ρωσοποίηση και προσέγγιση με τη Ρωσία, να βγουν στους δρόμους. Εκατοντάδες χιλιάδες των Ουκρανών από όλη τη χώρα, διαμαρτυρόμενοι, πλημμύρισαν την κεντρική πλατεία του Κιέβου, Μαϊντάν Ανεξαρτησίας, και δεν αποχωρούσαν για πάνω από τρεις μήνες παρά το πολικό κρύο του βαρύ χειμώνα του 2014. Μάταια προσπάθεια της κυβέρνησης του ρωσόφιλου προέδρου Βίκτορ Γιαννούκοβιτς να αδειάσει τους κεντρικούς δρόμους της πρωτεύουσας της Ουκρανίας, την έφτασε στα άκρα.
18-20 Φεβρουαρίου 2014
Μέσα σε δύο μέρες:
108 νεκροί – Η Ουράνια Εκατοντάδα – στο εξής - σύμβολο Ελευθερίας και αντίστασης του Ουκρανικού λαού
Δεκάδες αγνοούμενοι, χίλιοι τραυματισμένοι, εκατοντάδες συλληφθέντες και βασανισθέντες
Στις 22 Φεβρουαρίου ο εγκληματικός Βίκτορ Γιαννούκοβιτς διέφυγε στη Ρωσία, υπό την προστασία της οποίας βρίσκεται μέχρι σήμερα. Εκστρατεία αλληλεγγύης στον Ουκρανικό λαό σάρωσε τον κόσμο. Οι διαδηλώσεις πραγματοποιήθηκαν σε περισσότερες από 20 χώρες.
(13.02.2019) Емануель Макрон особисто звернувся до юних «дипломатів» з України.
(джерело інфо: https://dobredilo.com/13-02-2019-emanuel-makron-osobisto-zvernuvsya-do-yunih-diplomativ-z-ukrayini/ )
25-ий Президент Французької Республіки звернув увагу на діяльність Марійки Мовчан з братами: Павлом та Борисом!
Реагуючи на креативні благодійні акції юних «дипломатів», які створили Благодійний фонд «Позитивна взаємодія» (www.DOBREdilo.com), Глава Франції надіслав їм своє персональне послання.
Цікаво, що окрім Емануеля Макрона підтримати суспільно корисну діяльність школярки з Волині і її братів Павла та Бориса вирішили всі працівники французького Президента про що і зазначив керівник Франції у своєму листі.
«Я особисто і всі працівники Президента бажають Вам дуже хорошого 2019 року» – такими словами завершує особисте звернення очільник європейської держави.
Нагадаємо, що нещодавно Марійку Мовчан було обрано Почесною Головою Благодійної організації «Благодійний фонд «Позитивна взаємодія» (https://dobredilo.com/vidbuvsya-blagodijnij-zahid-zdijsni/ ).
І, завдяки небайдужим людям, уже будується спортзал дітям, які опинилися в скрутних життєвих обставинах і тимчасово перебувають у Волинському обласному центрі соціально-психологічної реабілітації дітей в м. Ковелі (https://dobredilo.com/07-01-2018-videozvit-za-iv-kvartal-2018-roku-blagodijnoyi-diyalnosti-privitannya-do-dnya-narodzhennya-isusa-hrista/ ). Також, ініційовано збір коштів на лікування хворих діток (https://dobredilo.com/znameniti-v-ukrayini-yuni-diplomati-zhertvuyut-unikalnu-kolektsiyu-listiv-monarhiv-prezidentiv-inshih-znamenitostej-shhob-dopomogti-hvoromu-hlopchiku-otrimati-zhittya/ ).
Просимо всіх добрих людей долучатися до благодійних акцій і змінювати наш світ на краще!
Реквізити для благодійних ВНЕСКІВ:
МФО банку – 325365
Банк – ПАТ «КРЕДОбанк» м. Львів
Код отримувача – 42571654
№ рахунку отримувача – 26000011218095
Отримувач – БО «БФ «ПОЗИТИВНА ВЗАЄМОДІЯ»
Прес-центр
БО "БФ "Позитивна взаємодія"
(Павло Мовчан)
e-mail: Press-child@ukr.net, Pressichild@gmail.com
тел. +38 050 517 38 28
сайт: www.DOBREdilo.com
Archevêque Job de Telmessos
H συνέντευξη του Αρχιεπισκόπου Τελμησσού κ. Ιώβ, Αντιπροσώπου του Οικουμενικού Πατριαρχείου στο Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών, για το θέμα της εκχωρήσεως Αυτοκεφαλίας στην Εκκλησία της Ουκρανίας, από το Οικουμενικό Πατριαρχείο.
Σεβασμιώτατε, ως γνωστόν ο Οικουμενικός Πατριάρχης απέστειλε τους αντιπροσώπους του (Έξαρχους) στην Ουκρανία με σκοπό να συζητήσουν με τους εκπροσώπους των διαφορετικών εκκλησιαστικών οργανώσεων της Ουκρανίας την πιθανή χορήγηση αυτοκεφαλίας. Εντούτοις, η Σύνοδος του Πατριαρχείου Μόσχας αντιμετώπισε αυτό το βήμα άκρως αρνητικά, δηλώνοντας ότι αποτελεί «παράνομη εισπήδηση στο κανονικό έδαφος» της Μόσχας, φτάνοντας στο σημείο να δηλώσει ότι διακόπτει το συλλείτουργο με τον Οικουμενικό Πατριάρχη. Σχολιάστε, παρακαλώ, σε ποίο βαθμό είναι δίκαιες οι δηλώσεις του Μόσχας; Ήταν πράγματι παράνομη και αντικανονική η απόφαση του Οικουμενικού Πατριαρχείου;
Θα ήθελα ευθύς εξ αρχής να καθησυχάσω τους πάντες: για καμία «εισπήδηση σε ξένη κανονική δικαιοδοσία» ούτε γινόταν, ούτε γίνεται λόγος. Έτσι δε περισσότερο δεν μπορούμε να ομιλούμε για την δημιουργία σχίσματος ή την νομιμοποίησή του. Τουναντίον, όπως επανειλημμένως δήλωνε ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, η Εκκλησία Κωνπόλεως, ως η Μήτηρ Εκκλησία, επιδιώκει να βρει την βέλτιστη κανονική οδό για την θεραπεία και υπέρβαση του υφιστάμενου εκκλησιαστικού σχίσματος στην Ουκρανία. Για αυτόν ακριβώς τον λόγο ορίσθηκαν οι έξαρχοι του Οικουμενικού Θρόνου ώστε να ξεκινήσει ο διάλογος και η αναζήτηση των πιθανών οδών. Διότι το σχίσμα που εδώ και 30 χρόνια διατηρείται στην Ουκρανία δεν είναι φυσιολογικό. Εξ αιτίας του σχίσματος χιλιάδες ενορίες και εκατομμύρια ορθοδόξων πιστών δεν είναι ενωμένοι με την Καθολική Ορθόδοξη Εκκλησία και δεν έχουν απωλέσει μόνο της ευχαριστιακή κοινότητα με τους ομόθρησκους αδελφούς τους, έχουν απωλέσει το σπουδαιότερο – την σωτηρία εντός της κανονικής Εκκλησίας.
Όλα αυτά τα χρόνια η Εκκλησία Κωνπόλεως παρακολουθούσε με πόνο το μαρτύριο που προκαλούσε στην θυγατέρα της Εκκλησία Ουκρανίας το εσωτερικό σχίσμα. Στο Οικουμενικό Πατριαρχείο ήλπιζαν ότι αυτό το πρόβλημα θα θεραπευθεί εσωτερικά, προσεύχονταν υπέρ αυτής της θεραπείας, χωρίς ποτέ να λησμονούν τον πολύπαθη ορθόδοξο ουκρανικό λαό. Όμως τα γεγονότα των τελευταίων 30 χρόνων, ιδιαιτέρως μετά το 2014, αποδεικνύουν χωρίς αμφιβολία ότι στηριζόμενη μόνο στις εσωτερικές της δυνάμεις η Ορθόδοξη Εκκλησία στην Ουκρανία δεν μπορεί να λύσει το πρόβλημα του σχίσματος και να ενωθεί, εφόσον σε αυτή την πορεία εμφανίζεται το εμπόδιο των εξωτερικών πολιτικών παραγόντων και η επιρροή συγκεκριμένα από την γειτονική Ρωσία. Και από ότι φαίνεται για αυτή το κυριότερο δεν είναι να συμβάλει στην ένωση της Εκκλησίας στην Ουκρανία, αλλά μέσω της Εκκλησίας να διατηρήσει την πολιτική της επιρροή στην χώρα. Εδώ βλέπουμε και άλλους στόχους, η επίτευξη των οποίων απαιτεί την χρήση και άλλων μέσων. Ίσως γι’ αυτό και η Ορθόδοξη Εκκλησία στην Ρωσία, επηρεαζόμενη από κάποιους πολιτικούς παράγοντες, δεν έχει την δυνατότητα να εξασφαλίσει την ένωση των ορθοδόξων πιστών στην Ουκρανία, δεν επιδιώκει τον διάλογο με εκείνους που για διάφορους λόγους βρέθηκαν εκτός του κανονικού εκκλησιαστικού χώρου και αυτό σημαίνει ότι, ούτε και επιδιώκει να αναζητήσει τα κατάλληλα κατ’ οικονομία μέτρα για την επιστροφή αυτών των πιστών στο λίκνο της οικουμενικής Εκκλησίας. Η τελευταία ανακοίνωση της Ι. Συνόδου του Πατριαρχείου Μόσχας απλά για άλλη μια φορά επιβεβαιώνει τα παραπάνω. Διότι χάρη των ίδιων πολιτικών φιλοδοξιών όχι μόνο διέκοψαν τις σχέσεις με ένα τμήμα του ορθοδόξου πληρώματος στην Ουκρανία, αλλά προχώρησαν και στην διακοπή των σχέσεων με την οικουμενική Ορθοδοξία. Αυτό προκαλεί κινδύνους, θλίψη και πόνο, εφόσον δεν είναι μια κανονική οδός, η οποία θα βοηθούσε στην θεραπεία του σχίσματος, αλλά αντιθέτως συμβάλλει στην ανάπτυξη του σχίσματος και των διαιρέσεων.
Ελπίζουμε ότι αυτή η βεβιασμένη και αντικανονική απόφαση των Ρώσων αδελφών μας θα ακυρωθεί και θα αποκατασταθεί ο διάλογος. Είναι απαράδεκτο εξ αιτίας των πολιτικών φιλοδοξιών να προκαλείται σχίσμα και να διαρρηγνύεται το Σώμα του Χριστού. Ταυτόχρονα σε αυτή την κατάσταση το Οικουμενικό Πατριαρχείο, ως η Μήτηρ Εκκλησία, είναι υποχρεωμένο να φροντίζει τα ορθόδοξα τέκνα της στην Ουκρανία, τα οποία εδώ και σχεδόν 30 χρόνια ζητούν αδιάκοπα να τους παρασχεθεί ένα κανονικό καταφύγιο και η βοήθεια να υπερβούν το σχίσμα. Ως Μητέρα Εκκλησία αυτό είναι το κανονικό της καθήκον. Ακριβώς αυτή η φροντίδα για το μέλλον και την σωτηρία του ορθοδόξου ποιμνίου της Ουκρανίας αποτέλεσαν το κίνητρο των τελευταίων αποφάσεων του Οικουμενικού Πατριαρχείου για την αποστολή στην Ουκρανία των έξαρχων, οι οποίοι θα είναι σε θέση επί τόπου να βοηθήσουν στην έναρξη του διαλόγου μεταξύ των διαφόρων τμημάτων της διηρημένης σήμερα Ορθοδόξου Εκκλησίας στην Ουκρανία.
Πείτε μας παρακαλώ, σε ποιο βαθμό είναι ιστορικά και κανονικά θεμελιωμένη η απόφαση της Κωνπόλεως να διορίσει στην Ουκρανία τους έξαρχούς της; Υπήρξαν παρόμοια κανονικά και ιστορικά προηγούμενα; Και πάλι: δεν αποτελεί αυτό εισπήδηση σε μια ξένη δικαιοδοσία;
Θα ήθελα ευθύς εξ αρχής, για να σταματήσουν όλες αυτές οι εικασίες και τεχνητές κατηγορίες περί «εισπηδήσεως σε ξένη δικαιοδοσία», να υπογραμμίσω ότι η Ουκρανία ποτέ δεν αποτελούσε το κανονικό έδαφος οποιασδήποτε άλλης Εκκλησίας, εκτός του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Από την στιγμή της ιδρύσεώς της την εποχή των κιεβινών χριστιανών πριγκίπων Ασκόλδ, Όλγας και Βλαδιμήρου, η μητρόπολη Κιέβου υπαγόταν για περισσότερα από 700 χρόνια στην δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Ακόμα και μετά την μεταβίβαση το 1686 ενός τμήματος αυτής στα υπό των Ρώσων εδάφη στην τοποτηρητεία των πατριαρχών Μόσχας, η Ουκρανία παρέμενε κανονικό έδαφος της Εκκλησίας Κωνπόλεως.
Σχετικά με το ιστορικό προηγούμενο αποστολής στην Ουκρανία έξαρχων του Οικουμενικού Πατριαρχείου, παραδείγματα αυτού του είδους υπάρχουν πολλά στην ιστορία. Για να μην μακρηγορούμε, ας αναφερθούμε στον πρόσφατο 20ο αιώνα. Επειδή οι περιοχές της Γαλικίας και της Υπερκαρπαθίας θεωρούνταν ακόμα και στις αρχές του 20ου αιώνα κανονικό έδαφος του Οικουμενικού Πατριαρχείου, το μέλος της Συνόδου της Εκκλησίας της Ρωσίας μητροπολίτης Κιέβου Αντώνιος (Χραποβίτσκι) θέλοντας να εξασφαλίσει την διαποίμανση των ορθοδόξων σε αυτές τις περιοχές, έστειλε επιστολή ζητώντας από τον Οικουμενικό Πατριάρχη την άδεια και την ευλογία του και τον παρακαλούσε για την διευκόλυνση του έργου του να το δοθεί ο τίτλος του πατριαρχικού Έξαρχου Γαλικίας και Υπερκαρπαθίας. Ο τίτλος αποδόθηκε στον Ρώσο αρχιερέα το 1910 με εγκύκλιο του Οικουμενικού Πατριάρχου Ιωακείμ Γ’. Αργότερα ο Πατριάρχης Γερμανός Δ΄ (1913-1918) επικύρωσε αυτόν τον τίτλο.
Βλέπουμε λοιπόν ότι στις αρχές του 20ου αιώνα η ίδια η Εκκλησία της Ρωσίας ζητούσε να διορισθεί ένας αρχιερέας της Έξαρχος του Οικουμενικού Πατριαρχείου χωρίς να θεωρεί ότι παραβιάζονται τα κανονικά της σύνορα. Γι’ αυτό και είναι ακατανόητο με ποια λογική η Ι.Σ. της Εκκλησίας Ρωσίας αλλάζει σήμερα την θέση της και προσπαθεί να αρνηθεί στην Μητέρα Εκκλησία το δικαίωμα να διορίζει έξαρχους στο έδαφος που ιστορικά και κανονικά πάντα αποτελούσε κανονική δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριάρχου;
Στο σημείο αυτό αξίζει να προσθέσουμε ότι ο θεσμός των έξαρχων του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Ουκρανία έχει μια μακρά και σταθερή παράδοση. Όταν το 1596 ένα μέρος της ιεραρχίας με επί κεφαλής τον μητροπολίτη Κιέβου αποσχίσθηκε από την Εκκλησία Κωνπόλεως και ενώθηκε με την Ρώμη, δυο αρχιερείς παρέμειναν πιστοί στην Ορθοδοξία: ο Λβοφ Γεδεών και ο Περεμισλίας Μιχαήλ. Για αυτό και ο Οικουμενικός Πατριάρχης Μελέτιος διόρισε έξαρχό του στην Ουκρανία και τοποτηρητή της μητροπόλεως Κιέβου τον μητροπολίτη Λβοφ Γεδεών. Την ίδια περίοδο ορίσθηκε ως έξαρχος στην Ουκρανία ο αρχιδιάκονος Νικηφόρος Καντακουζηνός, ο οποίος προέδρευε στην αντιενωτική Ορθόδοξη Σύνοδο του Μπρεστ και συνέβαλε στην διάσωση της Ορθοδόξου Εκκλησίας στην Ουκρανία. Εξ αιτίας αυτού οι ουνίτες επίσκοποι και οι ποΡωσίαλωνικές αρχές τον κατηγόρησαν ότι ήταν κατάσκοπος των Τούρκων, τον συνέλαβαν και τον φυλάκισαν στο κάστρο του Μάλμπροκ όπου και πέθανε το 1599. Το 2001 η σύνοδος της Εκκλησίας Ουκρανίας του Πατριαρχείο Μόσχας κατέταξε τον έξαρχο του Οικουμενικού Πατριαρχείου μεταξύ των αγίων μαρτύρων. Έτσι, δεν έχουμε μόνο ιστορικά προηγούμενα διορισμού έξαρχων του Οικουμενικού Πατριάρχου στην Ουκρανία, αλλά και αγίους μεταξύ αυτών.
Ένας άλλος γνωστός έξαρχος του Οικουμενικού Πατριάρχου στην Ουκρανία ήταν ο διάδοχος του Γεδεών στην καθέδρα του Λβοφ επίσκοπος Ιερεμίας (Τισαρόφσκι, †1641). Εκτός από τον τίτλο του επισκόπου Λβοφ, ο Ιερεμίας κληρονόμησε και το αξίωμα του τοποτηρητή της Κιεβινής καθέδρας. Από το 1610 και για δέκα συνεχή χρόνια παρέμενε ο μοναδικός ορθόδοξος επίσκοπος στο έδαφος της Πολωνικής – Λιθουανικής Κοινοπολιτείας, μέχρι το 1620 όταν ο πατριάρχης Ιεροσολύμων Θεοφάνης Γ΄ με την ευλογία του Οικουμενικού Πατριάρχου αποκατέστησε την ορθόδοξη ιεραρχία στην Ουκρανία και χειροτόνησε νέο μητροπολίτη Κιέβου τον Ιώβ (Μπορέτσκι). Έκτοτε οι ορθόδοξοι μητροπολίτες Κιέβου φέρνουν τον τίτλο του Έξαρχου του Οικουμενικού Πατριάρχου, τον οποίον όφειλαν να διατηρήσουν και μετά την προσωρινή μεταβίβαση της κιεβινής καθέδρας το 1686 στους πατριάρχες Μόσχας.
Ας προσθέσουμε ότι εκείνη την περίοδο, εκτός από τα δικαιώματα του έξαρχου, οι Οικουμενικοί πατριάρχες χορήγησαν σε μια σειρά ουκρανικών μονών και αδελφοτήτων το καθεστώς του σταυροπηγίου, δηλαδή υπήχθησαν απευθείας στον Οικουμενικό Θρόνο. Συγκεκριμένα τον τίτλο του σταυροπηγίου του Οικουμενικού Πατριάρχου στην Ουκρανία έφεραν η Λαύρα των Σπηλαίων στο Κίεβο (από το 1589), η Αδελφότητα της Κοιμήσεως στο Λβοφ (από το 1589), η κιεβινή Αδελφότητα των Θεοφανείων (από το 1620), η Σκήτη Μανιάφσκι (από το 1620), η Αδελφότητα του Τιμίου Σταυρού στο Λουτσκ (από το 1623. Όλες αυτές οι αποφάσεις της Μητρός Εκκλησίας σχετικά με τα πατριαρχικά σταυροπήγια στην Ουκρανία δεν έχουν ακυρωθεί.
Ευχαριστώ, τώρα γίνεται κατανοητό ότι, ο διορισμός έξαρχων στην Ουκρανία αποτελεί ένα κανονικό και ιστορικό προνόμιο του Πατριάρχου Κωνπόλεως. Όμως ποια μορφή απέκτησε μετά το 1686; Πράγματι μετά από αυτή την ημερομηνία η Ουκρανία δεν αποτελούσε το «κανονικό έδαφος του Πατριαρχείου Μόσχας»;
Ακριβώς! Η Ουκρανία ήταν και παρέμεινε μετά το 1686 κανονικό έδαφος μόνο του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Μετά την ένταξη στα μέσα του 17ου αι. της αριστερής όχθης της Ουκρανίας στο μοσχοβίτικο κράτος, η Εκκλησία Κιέβου διασπάστηκε σε πολλά κομμάτια ανάμεσα στις διάφορες αντιμαχόμενες πλευρές, με αποτέλεσμα για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα το Κίεβο δεν μπορούσε να εκλέξει μητροπολίτη. Σε αυτή την δύσκολη κατάσταση και για να μην μείνει το ποίμνιο χωρίς ποιμένα, ο Οικουμενικός Πατριάρχης μεταβιβάζει προσωρινά το 1686 ένα τμήμα της κιεβινής Εκκλησίας από τις ελεγχόμενες από την Ρωσία περιοχές στην ποιμαντική φροντίδα του Πατριάρχου Μόσχας, ώστε αυτός να μπορεί να τοποθετεί στις επαρχίες της Αριστερής όχθης της Ουκρανίας μητροπολίτες και επισκόπους. Μάλιστα δε, ένας σημαντικός όρος ήταν η υποχρέωση οι μητροπολίτες Κιέβου να παραμείνουν ανεξάρτητοι από την Μόσχα έξαρχοι του Οικουμενικού Πατριάρχου και να μνημονεύουν υποχρεωτικά το όνομά του σε όλες τις ακολουθίες. Με άλλα λόγια κάθε άλλο παρά επρόκειτο για μεταβίβαση της μητροπόλεως Κιέβου στην δικαιοδοσία των πατριαρχών Μόσχας. Εφόσον αυτή η μεταβίβαση θα ήταν αντικανονική, μιας και στην απόφαση της ιδρύσεως του Πατριαρχείου Μόσχας τα όρια του κανονικού εδάφους καθορίζονταν σύμφωνα με τα σύνορα του κράτους της Μόσχας το 1589. Και αυτά τα σύνορα σε καμία περίπτωση δεν περιλάμβαναν την μητρόπολη Κιέβου, η οποία ενέτασσε υπό το ωμοφόριο του Οικουμενικού Πατριάρχου την Ουκρανία, την Λευκορωσία, την Λιθουανία και την Πολωνία.
Αυτό, δηλαδή, ήταν κάτι παρόμοιο με αυτό που συνέβη πριν 66 χρόνια, το 1620, όταν με την ευλογία του πατριάρχου Κωνπόλεως Τιμοθέου Β΄, ο πατριάρχης Ιεροσολύμων Θεοφάνης Γ΄ χειροτόνησε στο Κίεβο ο ορθόδοξο μητροπολίτη και επισκόπους, δηλαδή αποκατέστησε την ορθόδοξη ιεραρχία στην Ουκρανία. Όμως ουδείς θεωρεί από τότε την μητρόπολη Κιέβου εξαρτημένη από το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων. Το ίδιο συνέβη και το 1686. Στην Κωνπολη δεν μπορούσαν ούτε να σκεφτούν ότι η θυγατέρα Εκκλησία της Μόσχας θα παραβιάσει την συμφωνία και θα προσπαθήσει δια της βίας να ακυρώσει την κανονική δικαιοδοσία της Μητρός Εκκλησίας Κωνπόλεως στην Ουκρανία. Για αυτό αργότερα, μετά την διάλυση της ρωσικής αυτοκρατορίας, ο Οικουμενικός Πατριάρχης εκδίδοντας στις 13 Νοεμβρίου του 1924 ιδιαίτερο Τόμο για την χορήγηση του αυτοκέφαλου στην Πολωνία ήταν υποχρεωμένος να ανακηρύξει την πράξη του 1686 αντικανονική και άκυρη.
Ήταν εύκολη η υπαγωγή αυτού του τμήματος της κιεβινής καθέδρας υπό την Εκκλησία της Ρωσίας;
Αυτές οι ενέργειες συναντούσαν την αντίσταση του ουκρανικού ορθοδόξου κλήρου. Αρκεί να θυμηθούμε μερικούς σπουδαίους ουκρανούς ιεράρχες όπως ο Συλβέστρος Κόσωφ, ο Ιωσήφ Νιελιούμποβιτς – Τουκάλσκι, ο Βαρλαάμ Γιασίνσκι, ο Ιωασάφ Κροκόφσκι, ο Βαρλαάμ Βονάτοβιτς, ο Θεοφύλακτος Λοπατίνσκι, ο Αρσένιος Ματσιέβιτς, ο Βαρλαάμ Σισάτσκι και πολλοί άλλοι, οι οποίοι υπέφεραν τα πάνδεινα από τις αντικανονικές ενέργειες του ρωσικού κράτους και της ηγεσίας της Εκκλησίας της Ρωσίας.
Εκτός αυτού, στα όρια της Αριστερής Όχθης της Ουκρανίας ακριβώς μετά τα γεγονότα του 1686 άρχισε να αναπτύσσεται ένα ιδιαίτερο εσωτερικό εκκλησιαστικό ρεύμα γνωστό ως «περιπλανώμενοι» ή «ανεξέλεγκτοι παπάδες». Επρόκειτο για ιερείς, χειροτονημένους στην δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Δεξιά Όχθη ή στην Μολδοβλαχία, τους οποίους προσκαλούσαν να λειτουργήσουν οι ουκρανικές ενορίες της Αριστερής Όχθης που δεν αναγνώριζαν την δικαιοδοσία του Πατριαρχείου Μόσχας. Στη διάρκεια όλου του ΙΗ΄ αι. η ρωσική κοσμική και εκκλησιαστική ηγεσία κατεδίωξαν σκληρά αυτό το κίνημα και τους εκπροσώπους του, συλλαμβάνοντας και φυλακίζοντας τους «αντικανονικούς» κληρικούς. Παρ’ όλα αυτά όμως, μέχρι το τέλος του ΙΗ΄ αι. οι πιστοί της Αριστερής Όχθης της Ουκρανίας κατέφευγαν με κίνδυνο της ζωής τους στην Μολδοβλαχία για να χειροτονηθούν από τον επίσκοπο του Οικουμενικού Πατριαρχείου, αποφεύγοντας την ρωσική συνοδική διοίκηση. Οι δε ιεράρχες του Οικουμενικού Πατριαρχείου σχεδόν πάντα ανταποκρίνονταν θετικά στις εκκλήσεις της Ανατολικής Όχθης της Ουκρανίας.
Ιδού και ένας γεγονός που δεν είναι ευρέως γνωστό. Το 1724 ο μητροπολίτης Ιάσιου Γεώργιος, μαζί με άλλους αρχιερείς του Οικουμενικού Πατριαρχείου, χωρίς την άδεια της ρωσικής Συνόδου χειροτόνησε τον αρχιμανδρίτη Επιφάνιο σε επίσκοπο Τσιγκιρίας, βοηθό και πρωτοσύγκελο του αρχιεπισκόπου Κιέβου Βαρλαάμ (Βονατόβιτς). Στην επιστολή που επιδόθηκε στον Επιφάνιο, γραμμένη εξ ονόματος του αρχιεπισκόπου Βαρλαάμ και απευθυνόμενη στον Μολδαβό μητροπολίτη του Οικουμενικού Πατριαρχείου, υπογραμμιζόταν η δυσαρέσκεια που προκάλεσε στους Ουκρανούς η απομάκρυνση της κιεβινής μητροπόλεως από την δικαιοδοσία της Κωνπόλεως, η επιβολή του «Πνευματικού κανονισμού» και της συνοδικής διοικήσεως, όπως επίσης και η υποβάθμιση των κιεβινών μητροπολιτών σε αρχιεπισκόπους.
Λαμβάνοντας από τους ιεράρχες του Οικουμενικού Πατριαρχείου την χειροτονία σε επίσκοπο Τσιγκιρίας, ο Επιφάνιος επέστρεψε στην Ουκρανία, επιτελώντας ένα σημαντικό έργο και χειροτονώντας 14 ιερείς και διακόνους. Οι ρωσικές αρχές τον είχαν συλλάβει επανειλημμένα, αλλά κάθε φορά κατόρθωνε να δραπετεύσει από την φυλακή. Είναι γνωστό ότι υπηρέτησε στα όρια των στρατιωτικών μονάδων του Ζαπορόζιε. Όταν το 1733 εξορίστηκε για άλλη μια φορά στην Σιβηρία Ρώσοι κοζάκοι παλαιόπιστοι απελευθέρωσαν τον σιδηροδέσμιο επίσκοπο και τον έκρυψαν στην περιοχή του Γκόμελ στο χωριό Βέτκα. Όμως τον Φεβρουάριο του 1735 με εντολή της αυτοκράτειρας Άννας Ιωάννοβνας τα ρωσικά στρατεύματα περικύκλωσαν την Βέτκα και συνέλαβαν εκ νέου τον Επιφάνιο, ο οποίος άφησε την τελευταία του πνοή στην φυλακή του φρουρίου του Κιέβου την 1 Απριλίου του ιδίου έτους και ετάφη στο ναό του Αγ. Θεοδοσίου στο φρούριο των Σπηλαίων του Κιέβου.
Ένα άλλο ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι το 1759 υπηρετούσε στην ημιαυτόνομη πολιτεία των κοζάκων Σιτς του Ζαπορόζιε ως ανεξάρτητος αρχιερέας ο διορισμένος από τον Πατριάρχη Κύριλλο Ε΄ επίσκοπος Μελετινής Ανατόλιος (Μελές). Με την βοήθεια των κοζάκων του Ζαπορόζιε και χωρίς την άδεια της ρωσικής Συνόδου προΐστατο των εκκλησιών του Ζαπορόζιε και μνημόνευε τον Οικουμενικό Πατριάρχη. Για τον λόγο αυτό οι ρωσικές αρχές τον συνέλαβαν και τον εξόρισαν στην Σιβηρία όπου παρέμεινε για 9 χρόνια. Σύμφωνα με την άποψη πολλών ερευνητών, ο επίσκοπος Ανατόλιος προσπάθησε να ιδρύσει στο Ζαπορόζιε μια αυτόνομη επαρχία των κοζάκων υπό το ωμοφόριο του Οικουμενικού Πατριάρχου.
Πολύ ενδιαφέρον. Είπατε προηγουμένως ότι το 1686 μεταβιβάστηκε στην τοποτηρητεία των πατριαρχών Μόσχας μόνο το τμήμα εκείνο της Εκκλησίας Κιέβου που βρισκόταν στις ρωσοκρατούμενες περιοχές. Ποια ήταν η κατάσταση στις υπόλοιπες περιοχές της Ουκρανίας που δεν εντάχθηκαν στο Ρωσικό κράτος;
Έτσι ακριβώς. Και αυτό είναι ένα σημαντικό σημείο, το οποίο για κάποιο λόγο λησμονούν όταν αναφέρονται για την πράξη του 1686. Μετά την μεταβίβαση ενός τμήματος της κιεβινής καθέδρας στις υπό την Ρωσία περιοχές στην προσωρινή εποπτεία των πατριαρχών Μόσχας, στις υπόλοιπες περιοχές της Ουκρανίας που δεν περιλαμβάνονταν στο κράτος της Μόσχας, οι ορθόδοξες ενορίες και τα μοναστήρια παρέμεναν υπό το ωμοφόριο του Οικουμενικού Πατριάρχου. Με άλλα λόγια, η πράξη του 1686 αφορούσε τις ουκρανικές περιοχές, οι οποίες βρέθηκαν προσωρινά στη σύνθεση του ρωσικού κράτους και δεν είχε κανονική ισχύ στις άλλες περιοχές της Ουκρανίας και συγκεκριμένα στην Υπερκαρπαθία, Μπουκοβίνα, Ποντόλγιε, Γκαλιτσινά, Βολίν, στην «Ουκρανία του χάνου» στο νότο και στην Κριμαία. Όλες αυτές οι περιοχές συνέχιζαν να ευρίσκονται υπό το ωμοφόριο του Οικουμενικού Πατριάρχου.
Μπορείτε να μας πείτε περισσότερες λεπτομέρειες, διότι αυτό το περιστατικό δεν αναφέρεται σχεδόν πουθενά…
Πράγματι, μετά το 1686 στην δικαιοδοσία της Κωνπόλεως παρέμεναν πολύ περισσότερες περιοχές της Ουκρανίας. Συγκεκριμένα η επαρχία του Λβοφ δεν αναγνώρισε την προσωρινή υπαγωγή υπό τον πατριάρχη Μόσχας. Από το 1675 ο ορθόδοξος αρχιεπίσκοπος του Λβοφ ήταν εξουσιοδοτημένος να ασκεί την διοίκηση της μητροπόλεως Κιέβου και της Λάβρας των σπηλαίων του Κιέβου υπό το ωμοφόριο του Οικουμενικού Πατριάρχου. Αυτό το καθεστώς συνεχίστηκε και μετά το 1700, όταν ο αρχιεπίσκοπος του Λβοφ Ιωσήφ Σουμλιάνσκι υπό την πίεση των πολωνικών αρχών ασπάσθηκε την Ουνία και η ορθόδοξη επαρχία του Λβοφ χήρευε. Το 1708 και η σταυροπηγιακή αδελφότητα του Λβοφ διατηρούσε την υπαγωγή της στην Κωνπολη, έως ότου δεν την υποχρέωσαν να δεχθεί την Ουνία. Όμως ακόμα και μετά από αυτό, οι ορθόδοξες ενορίες και τα μοναστήρια στην Γαλικία παρέμεναν στην δικαιοδοσία των οικουμενικών πατριαρχών, οι οποίοι είχαν αναθέσει την προσωρινή τους διαποίμανση στους μητροπολίτες Μπουκοβίνας που και αυτοί υπάγονταν στο Οικουμενικό Πατριαρχείο. Ένα από πιο γνωστά μοναστήρια και κέντρο της Ορθοδοξίας στην Γαλικία και στην περιοχή των Καρπαθίων ήταν η Σκήτη της Μανιάβας, η αδελφότητα της οποίας παρέμενε πιστή στον Οικουμενικό Πατριαρχικό Θρόνο μέχρι την βίαιη κατάργησή της το 1785, 100 χρόνια δηλαδή μετά τα γεγονότα του 1686.
Αξίζει να σημειώσουμε άλλο ένα γεγονός. Στις 17 Ιουνίου του 1791 στην Πίνσκα, στην περιοχή της Μονής των Θεοφανείων, έλαβε χώρα η Τοπική Σύνοδος του ορθοδόξου κλήρου και των πιστών της Δ. Ουκρανίας, της Λευκορωσίας, της Λιθουανίας και της Πολωνίας, η οποία είναι γνωστή στην ιστορία ως «η Σύνοδος της Πίνσκας». Στις εργασίες της συμμετείχαν 103 αντιπρόσωποι του ορθοδόξου κλήρου, των μοναχών και των λαϊκών. Σε αυτή την Σύνοδο αποφασίσθηκε η αποκατάσταση της αυτονομίας υπό το ωμοφόριο του Οικουμενικού Πατριάρχου. Προσωρινός πρόεδρος της Συνόδου της Πίνσκας εξελέγη ο ηγούμενος του Μπιέλσκ Σάββας (Παλμόφσκι). Σχεδίαζαν επίσης να συγκαλέσουν άλλη μια Σύνοδο, η οποία θα αποτελείτο από έναν αρχιεπίσκοπο με εξουσίες μητροπολίτου και τρεις επισκόπους. Συνέταξαν επίσης και τους «μόνιμους και βασικούς κανονισμούς και κανόνες οργανώσεως» της Ορθοδόξου Εκκλησίας στην Πολωνική – Λιθουανική Κοινοπολιτεία ως αυτόνομης εκκλησιαστικής δικαιοδοσίας, ανεξάρτητης από την Ρωσική Σύνοδο, και υπό την δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Στην συνεδρία της 21ης Μαΐου του 1792 η πλειοψηφία της πολωνικής βουλής (123 «υπέρ» και 13 «κατά») επικύρωσε το καταστατικό που είχε προτείνει η Σύνοδος της Πίνσκας ως συνοδικό σχέδιο της νέας οργανώσεως της Ορθοδόξου Εκκλησίας στην Πολωνική – Λιθουανική Κοινοπολιτεία υπό την δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριάρχου, στην οποία το κράτος είχε χορηγήσει ευρύτατα δικαιώματα και ελευθερίες. Όμως οι δυο νέες διασπάσεις της Πολωνικής – Λιθουανικής Κοινοπολιτείας και η διάλυση του Πολωνικού κράτους είχαν ως αποτέλεσμα να μην εφαρμοστεί ποτέ στην πράξη η απόφαση της Τοπικής Συνόδου της Πίνσκας και η Απόφαση της 21ης Μαΐου του 1792.
Έχει σημασία να σημειώσουμε ότι, οι ορθόδοξοι Ουκρανοί στην Μπουκοβίνα, στην Υπερκαρπαθία και στην Γαλικία παρέμεναν επί μακρόν υπό την κανονική τοποτηρητεία του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Οι περιοχές αυτές υπήχθησαν δια της βίας στο Πατριαρχείο Μόσχας μόλις στα μέσα του 20ου αιώνα κατά την σοβιετική κατοχή της Δυτικής Ουκρανίας, γεγονός το οποίο ουδέποτε αναγνώρισε ο Οικουμενικός Πατριαρχικός Θρόνος.
Αναφερθήκατε και στην δικαιοδοσία της Κωνπόλεως στα πλαίσια του «χανάτου της Ουκρανίας» και της Κριμαίας. Μπορείτε να μας δώσετε περισσότερες λεπτομέρειες;
Υπήρχε στην Κριμαία η αρχαία μητρόπολη Γοτθίας και Καφά, η οποία μέχρι το τέλος του 18ου αι. ανήκε στο Οικουμενικό Πατριαρχείου. Αποτελείτο από ορθόδοξους Έλληνες, Βούλγαρους, Ουκρανούς και άλλους λαούς της Κριμαίας και της περιοχής της Μαύρης Θάλασσας. Το 1788 μετά την προσάρτηση του χανάτου της Κριμαίας η ρωσική κυβέρνηση την διέλυσε. Όμως ο Οικουμενικός Πατριάρχης ποτέ δεν αναγνώρισε τη νομιμότητα της υπαγωγής στην ρωσική Σύνοδο και την διάλυση των ιστορικών του μητροπόλεων στην Κριμαία.
Εκτός αυτού, η δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριάρχου περιλάμβανε και την ουκρανική Μπουκοβίνα και το νότιο τμήμα της Ουκρανίας, η οποία τότε αποτελούσε επίσημα το προτεκτοράτο του χανάτου της Κριμαίας και της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Ήδη ο χέτμαν Πέτρος Ντοροσένκο είχε προσπαθήσει να ιδρύσει ένα ουκρανικό κράτος υπό την προστασία των Οθωμανών σουλτάνων παρόμοιο με αυτό στην Μολδοβλαχία. Την ιδέα υποστήριζε και ο μητροπολίτης Κιέβου Ιωσήφ (Νελιουμπόβιτς – Τουκάλσκι), ο οποίος υποστήριζε επίσης και την διατήρηση της μητροπόλεως Κιέβου στην δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Οι προσπάθειες του χέτμαν Ντοροσένκο είχαν ως αποτέλεσμα, σύμφωνα με την συνθήκη του Μπουτσάτς του 1672, τέθηκε υπό την προστασία του σουλτάνου όλη η περιοχή του ανατολικού και δυτικού Ποντόλγιε (από το Μπουτσάτς μέχρι το Μπράτσλαβ) που είχε αφαιρεθεί από την Πολωνία. Από το 1672 μέχρι το 1699 στο έδαφος του ουκρανικού Ποντόλγιε που ανήκε στην Οθωμανική αυτοκρατορία, υπήρχε το βιλαέτι του Ποντόλσκ ή Κάμενετς με διοικητικό κέντρο την πόλη Κάμεντς (σήμερα Κάμενετς – Ποντόλσκ). Μετά τον θάνατο του Ιωσήφ ο Οικουμενικός Πατριάρχης Ιάκωβος διόρισε τον Αύγουστο του 1681 στην πόλη Κάμενετς τον μητροπολίτη Παγκράτιο, ιδρύοντας με αυτόν τον τρόπο την μητρόπολη Κάμενετς στην δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου, η οποία λειτουργούσε μέχρι το 1699.
Αργότερα τα σύνορα της «Ουκρανίας του χανάτου» συμπεριέλαβαν και τα εδάφη ανάμεσα στον Δνείπερο και τον Δνείστερο, στα οποία ίσχυε το καθεστώς του προτεκτοράτου των χάνων της Κριμαίας και των Οθωμανών σουλτάνων. Αυτά τα εδάφη ανήκαν τυπικά στην οθωμανική αυτοκρατορία, εφόσον δεν υπήρχαν οθωμανικοί οικισμοί εκτός από κάποιες πόλεις στο νότο. Μετά την ήττα του Ιβάν Μαζέπα στον αγώνα του για την ανεξαρτησία της Ουκρανίας και την διάλυση της σετς του Ζαπορόζιε από τον Πέτρο Α΄, την περίοδο 1711-1734 στα όρια της «Ουκρανίας του χανάτου» στην περιοχή του Αλέσκα απέναντι από την σημερινή Χερσώνα, εμφανίσθηκε η νέα σετς του Ζαπορόζιε (γνωστή και ως σετς του Αλέσκα), ο κλήρος της οποίας επίσης υπαγόταν στο Οικουμενικό Πατριαρχείο. Από το 1712 το έδαφος που κατείχαν οι κοζάκοι απλώθηκε προς τον βορρά και στην αριστερή όχθη των παραποτάμων του Δνείπερου Ορέλ και Σαμάρα. Δηλαδή όλες αυτές οι περιοχές της σύγχρονης Ν. Ουκρανίας όχι μόνο δεν υπάγονταν στην Ρωσική αυτοκρατορία, αλλά και παρέμεναν στην δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Για αυτό και η πράξη του 1686 δεν τις αφορούσε.
Τα εδάφη της «Ουκρανίας του χανάτου», οι ορθόδοξες ενορίες και τα μοναστήρια εντός των ορίων της υπάγονταν στην μητρόπολη Μπραϊλίας του Οικουμενικού Πατριαρχείου με κέντρο αρχικά την πόλη Μπράιλα στν αριστερή όχθη του Δουνάβεως. Την περίοδο 1751-1789 έδρα του μητροπολίτου Μπραϊλίας ήταν η πόλη Ισμαήλ (σήμερα νομός Οδησσού της Ουκρανίας). Σε αυτήν την μητρόπολη του Οικουμενικού Πατριαρχείου ανήκαν τα εδάφη Ντομπρούτζα, Μουτζάκα, Μπεντέρ, ενώ μετά την συμφωνία ειρήνης του Μπουτσάτς το 1672 υπήχθη και η επισκοπή Χοτίνης μαζί με όλες τις ορθόδοξες περιοχές και ενορίες της Δεξιάς και Αριστερής Όχθης της Ουκρανίας που ευρίσκονταν υπό την προστασία της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, συγκεκριμένα η «Ουκρανία του χανάτου», η σετς Αλέσκα καθώς και οι ορθόδοξες κοινότητες που ευρίσκονταν στο ηπειρωτικό τμήμα του χανάτου της Κριμαίας.
Από το 1751 μέχρι το 1779 ευρισκόταν στην πόλη Ισμαήλ η καθέδρα του μητροπολίτου Μπραϊλίας Δανιήλ, ο οποίος υπέγραφε τα εκκλησιαστικά έγγραφα «ελέω Θεού μητροπολίτης Προηβλαβίας, Τομάρωφ και Χοτίν, πασών οχθών Δουνάβεως, Δνείπερου και Δνείστερου και πάσης χανάτου Ουκρανίας». Με αυτόν τον τίτλο υπέγραφαν και οι διάδοχοι του Δανιήλ μητροπολίτες Ιωακείμ (1773-1780) και Κύριλλος (1780-1792), δηλαδή αυτό συνέβαινε ήδη 100 χρόνια μετά την πράξη του 1686.
Μετά την δεύτερη βίαιη διάλυση της σετς του Ζαπορόζιε το 1775 από την Αικατερίνη Β΄, πολλοί από τους κατοίκους της περιοχής κατέφυγαν στις περιοχές που έλεγχε η Οθωμανική αυτοκρατορία και εκεί, στις όχθες του Δουνάβεως ίδρυσαν την νέα Παραδουνάβια σετς, η οποία παρέμεινε μέχρι τα μέσα του 19ου αι. Εξ απόψεως εκκλησιαστικής αναγνώριζε την αποκλειστική δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
Όπως βλέπουμε, όλα αυτά τα στοιχεία μαρτυρούν ότι, η πράξη του 1686 αφορούσε μόνο την υπό την κατοχή της Μόσχας Αριστερή όχθη της Ουκρανίας και ουσιαστικά δεν αφορούσε άλλες περιοχές της Ουκρανίας.
Είπατε ότι μετά την πρώτη συντριβή της σετς του Ζαπορόζιε από τα ρωσικά στρατεύματα το 1709, οι Ουκρανοί κοζάκοι που κατέφυγαν στο προτεκτοράτο του χάνου της Κριμαίας, επέστρεψαν στην δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Πως το αντιμετώπισαν αυτό οι Ουκρανοί χέτμαν Ιβάν Μαζέπα και Φίλιππος Όρλικ, οι οποίοι τέθηκαν επικεφαλής αυτών των πρώτων Ουκρανών εμιγκρέδων;
Αυτοί ήταν από τους πρώτους που επέστρεψαν υπό το ωμοφόριο του Οικουμενικού Πατριάρχου και μαζί με αυτούς και οι κοζάκοι. Παρά την επιβολή στον Μαζέπα αντικανονικού αναθέματος από την Ρωσική Εκκλησία, οι εκπρόσωποι του Οικουμενικού Πατριαρχείου δεν το αναγνώρισαν, εφόσον είχε τεθεί για πολιτικούς λόγους, ως μέσο πολιτικών και ιδεολογικών διώξεων και ουδεμία θεολογική ή κανονική αιτία υφίστατο. Στην πόλη Μπεντέρα όπου είχε καταφύγει ο Μαζέπα, εξομολογείτο ελεύθερα στους κληρικούς του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Και ήταν αυτοί που του έδωσαν άφεση αμαρτιών λίγο πριν πεθάνει και έψαλαν την εξόδιο ακολουθία. Ετάφη στην ορθόδοξη εκκλησία του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην μικρή πόλη Βάρνιτσα και στη συνέχεια το σώμα του μεταφέρθηκε στο Γαλάτσι, όπου στο καθολικό της μονής του Αγίου Γεωργίου ο επιτόπιος μητροπολίτης τέλεσε την εξόδιο ακολουθία. Αυτός ο μητροπολίτης ήταν ιεράρχης του οικουμενικού Πατριαρχείου. Μπορούμε, λοιπόν, να πούμε ότι ο Ιβάν Μαζέπα εκοιμήθη παραμένοντας πιστός στην Μητέρα Εκκλησία, στο Οικουμενικό Πατριαρχείο!
Πολύ ενδιαφέρον παρουσιάζει ένα πολύτιμο ιστορικό έγγραφο, γνωστό ως το πρώτο Ουκρανικό Σύνταγμα της 5ης Απριλίου 1710. Επρόκειτο για ένα ιδιόρρυθμο συνταγματικό συμφωνητικό ανάμεσα στον εκλεγέντα μετά τον θάνατο του Μαζέπα χέτμαν Φίλιππο Ορλίκ και όλο τα στράτευμα του Ζαπορόζιε. Στην πρώτη παράγραφο αυτού του πρώτου ουκρανικού συντάγματος αναφερόταν η υποχρέωση αποκαταστάσεως της δικαιοδοσίας του Οικουμενικού Πατριαρχείου επί της μητροπόλεως Κιέβου καθώς και του τίτλου των μητροπολιτών Κιέβου ως έξαρχων των Οικουμενικών Πατριαρχών.
Βλέπουμε λοιπόν ότι στο πρώτο άρθρο του Συντάγματος του χέτμαν Φιλίππου Ορλίκ και του στρατεύματος του Ζαπορόζιε, ως διαθήκη για όλες τις επόμενες γενεές των Ουκρανών, αναφερόταν η υποχρέωση να επιστρέψει η μητρόπολη Κιέβου στην δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου και να αποκατασταθούν τα δικαιώματα των μητροπολιτών Κιέβου ως έξαρχων του Οικουμενικού Πατριάρχου. Για αυτό και δεν πρέπει να μας εκπλήσσει το γεγονός ότι οι πρόεδροι της σύγχρονης Ουκρανίας προσπαθούσαν και προσπαθούν να εκπληρώσουν αυτή την διαθήκη, ξεκινώντας εκ νέου τον διάλογο με την Μητέρα Εκκλησία, το οικουμενικό Πατριαρχείο.
Σήμερα και συγκεκριμένα στον 20ο αι. υφίσταται σε κάποιες περιοχές της Ουκρανίας η δικαιοδοσία του Πατριαρχείου Κωνπόλεως;
Ναι, συγκεκριμένα στην Υπερκαρπαθία. Και αυτό έχει μεγάλη σημασία. Η Υπερκαρπαθία μέχρι την εισβολή των σοβιετικών στρατευμάτων κατοχής στα μέσα του 20ου αι., ιστορικά και κανονικά υπαγόταν στην δικαιοδοσία ακριβώς του Οικουμενικού Πατριαρχείου και αυτή η περιοχή ποτέ δεν αποτελούσε «κανονικό έδαφος» του πατριαρχείου Μόσχας.
Στην αρχή της συζητήσεώς μας είχαμε πει ότι, το μέλος της Ι.Σ. της Εκκλησίας της Ρωσίας μητροπολίτης Αντώνιος (Χραποβίτσκι), επιθυμώντας να οργανώσει την διαποίμανση των ορθοδόξων σε αυτές τις περιοχές της Ουκρανίας, ζήτησε με επιστολή του την άδεια και την ευλογία του Οικουμενικού Πατριάρχου καθώς και την απόδοση σε αυτόν του τίτλου του Έξαρχου του Οικουμενικού Πατριάρχου στην Γαλικία και στην Υπερκαρπαθία. Με άλλα λόγια, η ίδια η Σύνοδος τα Εκκλησίας της Ρωσίας αναγνώριζε σε αυτές τις περιοχές την δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ενώ ένας από τους κορυφαίους της ιεράρχες χρησιμοποιούσε τον τίτλο του Έξαρχου του Οικουμενικού Πατριάρχου στην Γαλικία και στην Υπερκαρπαθία.
Στην βάση αυτού του ιστορικού και κανονικού δικαιώματος σχετικά με τις ορθόδοξες επαρχίες στις περιοχές της Δυτικής Ουκρανίας και Δυτικής Λευκορωσίας που είχε καταλάβει η Πολωνία, ο Οικουμενικός Πατριάρχης εξέδωσε στις 13 Νοεμβρίου 1924 τον Τόμο αποδόσεως της αυτοκεφαλίας στην Ορθόδοξη Εκκλησία Πολωνίας. Αυτός ο Τόμος αναιρούσε την πράξη του 1686, σύμφωνα με την οποία η καθέδρα του Κιέβου ετέθη υπό την προσωρινή τοποτηρητεία του πατριάρχου Μόσχας. Ο Τόμος του Οικουμενικού Πατριάρχου του 1924 επιβεβαιώνει ότι αυτή η ένωση ήταν αντικανονική και το πατριαρχείο Μόσχας δεν τήρησε τις απαιτήσεις που προβλέπονταν από την πράξη του 1686, σύμφωνα με τις οποίες η μητρόπολη Κιέβου έπρεπε να διατηρήσει το δικαίωμα της αυτονομίας και την κανονική σχέση με το Οικουμενικό Πατριαρχείο.
Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η αυτοκέφαλη Εκκλησία Πολωνίας (ουσιαστικά της Δ. Ουκρανίας και Λευκορωσίας) ανακηρύχθηκε νόμιμος κληρονόμος της ιστορικής αυτόνομης μητροπόλεως Κιέβου και Γαλικίας του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Ας σημειώσουμε δε ότι, σε αυτήν ανήκε η Λάβρα της Κοιμήσεως του Ποτσάεφ, ηγούμενος της οποίας θεωρείτο ο προκαθήμενος της αυτοκεφάλου Ορθοδόξου Εκκλησίας Πολωνίας, ο μητροπολίτης Βαρσοβίας και πάσης Πολωνίας. Στην διάρκεια της γερμανικής κατοχής, από τα τμήματα των επαρχιών της Εκκλησίας Πολωνίας στην Δ. Ουκρανία με την απόφαση του προκαθημένου της μητροπολίτου Βαρσοβίας Διονυσίου (Βαλεντίνσκι) από 24ης Δεκεμβρίου 1941, δημιουργήθηκε ήδη το 1941 η «Διοίκηση της Ορθοδόξου Εκκλησίας στις ελεύθερες περιοχές της Ουκρανίας» με επικεφαλής τον μητροπολίτη Λουτσκ Πολύκαρπο (Σικόρσκι), κανονικό επίσκοπο της αυτοκεφάλου Ορθοδόξου Εκκλησίας στην Πολωνία. Συχνά την Διοίκηση την ονομάζουν «Αυτοκέφαλη Ορθόδοξος Εκκλησία Ουκρανίας», όμως αυτό δεν είναι απολύτως σωστό, διότι επρόκειτο για την διεύρυνση της εκκλησιαστικής δικαιοδοσίας της αυτοκεφάλου Ορθοδόξου Εκκλησίας στην Πολωνία στις κατεχόμενες από τους Γερμανούς περιοχές της Ουκρανίας, η οποία στηριζόταν στο γεγονός ότι η Εκκλησία στην Πολωνία έλαβε το αυτοκέφαλο στην βάση της μητροπόλεως Κιέβου. Εκτός αυτού, τοποτηρητής του κιεβινού μητροπολιτικού θρόνου ανακηρύχθηκε τότε ο μητροπολίτης Βαρσοβίας Διονύσιος, ως ο κανονικός προκαθήμενος της αυτοκεφάλου Ορθοδόξου Εκκλησίας στο έδαφος της Πολωνίας, Ουκρανίας και Λευκορωσίας, αναγνωρισμένος από τον Οικουμενικό Θρόνο και από τις άλλες κατά τόπους Ορθόδοξες Εκκλησίες.
Αυτό σε ότι αφορά την Γαλικία, Βολίν, Ποντόλγιε και άλλες περιοχές της Ουκρανίας. Ας επιστρέψουμε όμως στην Υπερκαρπαθία…
Εδώ η κατάσταση εξελισσόταν κάπως διαφορετικά. Μετά την διάλυση της Αυστροουγγαρίας η ουκρανική Υπερκαρπαθία δόθηκε στην Τσεχοσλοβακία. Οι δε ορθόδοξες ενορίες της περιοχής αυτής υπάγονταν κανονικά στην δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου και για ένα σύντομο χρονικό διάστημα στις αρχές του 20ου αι. στο πατριαρχείο Σερβίας. Στις 4 Μαρτίου του 1923 επί πατριαρχίας Μελετίου Δ΄, η Σύνοδος του Οικουμενικού Πατριαρχείου εξέλεξε Αρχιεπίσκοπο Πράγας τον απόφοιτο της Θεολογικής Ακαδημίας του Κιέβου Σαββάτιο (Βραμπέτς, 1880-1959) και αποφάσισε την ένταξη των ορθοδόξων ενοριών της Υπερκαρπαθίας στην δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Έκτοτε οι κανονικές ουκρανικές ενορίες της Υπερκαρπαθίας παρέμειναν σε μόνιμη πλέον βάση στην δικαιοδοσία στην δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου, στην οποία και ευρίσκονταν πριν την άφιξη των σοβιετικών κατοχικών στρατευμάτων.
Στις 9 Νοεμβρίου 1939 ο Έξαρχος του Οικουμενικού Πατριάρχου αρχιεπίσκοπος Σαββάτιος ανακοίνωσε στον ιερέα Μιχαήλ Ποπώφ ότι προτίθεται να τον χειροτονήσει επίσκοπο ή γενικό βοηθό για την Υπερκαρπαθία και την Ουγγαρία. Στις 26 Σεπτεμβρίου 1940 ο Σαββάτιος εξέδωσε εγκύκλιο, σύμφωνα με την οποία ο ιερέας Μ. Ποπώφ διοριζόταν πρωτοσύγκελος της Ορθοδόξου Εκκλησίας Υπερκαρπαθίας και Ουγγαρίας στην δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου και του αποδιδόταν το οφίκιο του πρωτοπρεσβυτέρου. Σε μια επιστολή του προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βενιαμίν με ημερομηνία 5 Οκτωβρίου 1940, ο αρχιεπίσκοπος Σαββάτιος παρακαλούσε να χειροτονηθεί επίσκοπος ο πρωτοπρεσβύτερος Μιχαήλ για την Ορθόδοξο Εκκλησία της Υπερκαρπαθίας και Ουγγαρίας του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Όμως στις 30 Μαΐου 1942 οι Γερμανοί συνέλαβαν τον αρχιεπίσκοπο Σαββάτιο και τον έστειλαν στο στρατόπεδο συγκεντρώσεως Νταχάου όπου παρέμεινε 3 χρόνια (1942-1945). Μετά την απελευθέρωσή του δεν του επετράπη να επιστρέψει στα καθήκοντά του, διότι αρνήθηκε να διακόψει την κανονική του εξάρτηση από το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Μέχρι την κοίμησή του στις 14 Δεκεμβρίου 1959 υπέστη συνεχής διώξεις και πιέσεις από το κομμουνιστικό καθεστώς.
Τραγικότερη ήταν η μοίρα του πρωτοσυγκέλου της επαρχίας Υπερκαρπαθίας του Οικουμενικού Πατριαρχείου πρωτοπρεσβύτερου Μιχαήλ Ποπώφ. Στις 13 Ιουνίου 1944 συλλαμβάνεται από τους ναζί με την υποψία ότι βάπτιζε Εβραιόπουλα. Στα τέλη του 1944 ο π. Μιχαήλ στάλθηκε στην Γερμανία σε καταναγκαστικά έργα, όμως κατά την μεταφορά του κατόρθωσε να δραπετεύσει. Στις Απριλίου 1947 ο π. Μιχαήλ συνελήφθη στην Βουδαπέστη τώρα από τα σοβιετικά όργανα ασφαλείας, την NKVD. Στις 9 Σεπτεμβρίου 1949 καταδικάστηκε σε 25 χρόνια φυλακής με την κατηγορία της «αντισοβιετικής προπαγάνδας». Τον έστειλαν σε ένα στρατόπεδο της Σιβηρίας, στο οποίο κατά πάσα πιθανότητα πέθανε ως μάρτυρας της πίστεως του Χριστού.
Δηλαδή με άλλα λόγια, οι κανονικές δομές του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Υπερκαρπαθία λειτουργούσαν μέχρι το 1946?
Μάλιστα, ακριβώς μέχρι το 1946. Και αυτές προσαρτήθηκαν δια της βίας στο Πατριαρχείο Μόσχας με την βοήθεια της NKVD. Όσοι δε αρνήθηκαν διώχθηκαν και εξοντώθηκαν γενόμενοι μάρτυρες της πίστεως του Χριστού. Έχει σημασία να τονίσουμε ότι, η Κωνπολη ουδέποτε και με ουδεμία απόφαση αναγνώρισε την εξόντωση από το κομμουνιστικό καθεστώς των Υπερκαρπαθίων επαρχιών της και την προσάρτησή τους σε άλλη δικαιοδοσία. Αυτή η προσάρτηση ήταν αντικανονική και βίαιη και δεν συνέβη πριν 300 χρόνια, αλλά το 1946.
Τον απόηχο της παραμονής της Υπερκαρπαθίας υπό τον ωμοφόριο του Οικουμενικού Πατριάρχου αποτελεί η αυτόνομη Ορθόδοξη επαρχία των Καρπαθορώσων, η οποία λειτουργεί μέχρι σήμερα στις ΗΠΑ στην δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Προκαθήμενος αυτής είναι ο επίσκοπος Νύσσης Γρηγόριος (Τάτσης).
(…)
Βλέπουμε λοιπόν ότι η ανάπτυξη της δικαιοδοσίας του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Ουκρανία και στην ουκρανική διασπορά έχει μια απευθείας ιστορική και κανονική διαδοχή. Για αυτό και όλες οι κατηγορίες σε βάρος της Κωνπόλεως περί «εισπηδήσεως σε ξένα εδάφη» είναι αστήρικτες, εφόσον τόσο από το 860 μέχρι το 988, όσο και από το 1686 και μέχρι το 1946 η Κωνπολη είχε πάντα σε διάφορες περιοχές της σύγχρονης Ουκρανίας τις κανονικές της δομές. Για αυτό και έχει σημασία να μιλάμε όχι μόνο για την πράξη του 1686, αλλά και για μεταγενέστερα προηγούμενα αναπτύξεως της δικαιοδοσίας της Κωνπόλεως στις διάφορες περιοχές της Ουκρανίας.
Πως μπορούμε να εξηγήσουμε το γεγονός ότι αυτή την συγκεκριμένη στιγμή το Πατριαρχείο Κωνπόλεως θυμήθηκε ότι η Ουκρανία αποτελούσε και αποτελεί κανονικό του έδαφος;
Δεν είναι ακριβώς έτσι. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο το υπογράμμιζε αυτό επανειλημμένως. Είναι όμως φανερό ότι, όσο η Ουκρανία δεν ήταν ένα ανεξάρτητο κράτος και ανήκε στην Ρωσική αυτοκρατορία ή στην κομμουνιστική ΕΣΣΔ, θα ήταν ανώφελο να μιλήσουμε για αυτό. Όμως είναι εντελώς διαφορετικό όταν η Ουκρανία απέκτησε την κρατική της ανεξαρτησία… Αν και σε αυτήν ακόμα την πράξη του 1686 σχετικά με την μεταβίβαση της κιεβινής καθέδρας στην προσωρινή κηδεμονία των πατριαρχών Μόσχας, τονιζόταν ότι οι μητροπολίτες Κιέβου όφειλαν να αναγνωρίζουν την εξουσία του Οικουμενικού Πατριάρχου, να μνημονεύουν υποχρεωτικά το όνομα του σε όλες τις ακολουθίες και να παραμένουν έξαρχοι του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Όπως ήδη είπαμε, ο τόμος του Οικουμενικού Πατριάρχου από 13ης Νοεμβρίου 1924 σχετικά με το αυτοκέφαλο της Εκκλησίας Πολωνίας ακύρωνε την πράξη του 1686, για τον λόγο ακριβώς ότι αυτή η προσάρτηση ήταν αντίθετη προς τους κανόνες και επειδή το Πατριαρχείο Μόσχας δεν τηρούσε τις προβλεπόμενες από την πράξη του 1686 υποχρεώσεις.
Αυτή η θέση του Οικουμενικού Πατριαρχείου σχετικά με την Ουκρανία παραμένει η ίδια μέχρι σήμερα. Στην από 10ης Ιανουαρίου 1991 επιστολή του προς τον Πατριάρχη Μόσχας Αλέξιο Β΄, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Δημήτριος έγραφε: «Το Οικουμενικό Πατριαρχείο αναγνωρίζει μόνο μια κανονική Ορθόδοξη Εκκλησία εντός των καθορισμένων υπό της Πατριαρχικής και Ιεράς Συνόδου του 1593 ορίων της Αγιωτάτης ημών Εκκλησίας».
Ως γνωστόν, εντός αυτών των ορίων αναγνωρίζονταν στην δικαιοδοσία του Πατριαρχείου Μόσχας μόνο οι ΒΑ επαρχίες της Μοσχοβίας, ενώ οι επαρχίες της μητροπόλεως Κιέβου (Ουκρανίας, Λευκορωσία, Λιθουανία και Πολωνία), βάσει των καθορισμένων το 1593 ορίων, εντάσσονταν υπό το καθεστώς διευρυμένης αυτονομίας στην δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Δηλαδή ουσιαστικά στην επιστολή του ο Πατριάρχης Δημήτριος έλεγε ότι, σύμφωνα με τα προσδιορισθέντα το 1593 όρια η μητρόπολη Κιέβου παρέμενε στα κανονικά όρια του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
Αυτή ακριβώς η θέση εκφράσθηκε από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο στην πρόσφατη Σύναξη των Αρχιερέων του Θρόνου στην Κωνπολη από 1-3 Σεπτεμβρίου 2018. Δηλαδή δεν ειπώθηκε κάτι καινούργιο. Όπως υποστήριζε το Οικουμενικό Πατριαρχείο ότι η Ουκρανία εξ απόψεως ιστορικής και κανονικής ήταν και παραμένει κανονικό του έδαφος, το ίδιο υποστηρίζει με συνέπεια και σήμερα. Για αυτό και η δυσαρέσκεια των εκπροσώπων της θυγατέρας Εκκλησίας της Ρωσίας σχετικά με την θέση της Μητρός Εκκλησίας του Οικουμενικού Πατριαρχείου, στερείται οποιασδήποτε βάσεως. Ελπίζουμε ότι μετά από μια βαθύτερη μελέτη αυτού του ζητήματος, αυτή η άδικη δυσαρέσκεια θα παρέλθει.
Σεβασμιώτατε, με την βοήθειά σας κάναμε μια ωφέλιμη περιήγηση στο ιστορικό παρελθόν που είχαμε λησμονήσει. Όμως τελειώνοντας θα ήθελα να ρωτήσω, τινί τρόπο υπό τις σημερινές συνθήκες το Οικουμενικό Πατριαρχείο μπορεί να επιλύσει αυτό το πολύπλοκο και δύσκολο ουκρανικό εκκλησιαστικό πρόβλημα;
Μόνο δια της οδού της προσευχής, του διαλόγου της αγάπης, της τηρήσεως των κανόνων και της αποκαταστάσεως της ιστορικής δικαιοσύνης. Χρειάζεται να ερευνήσουμε και να επανεξετάσουμε το παρελθόν, να απαλλαγούμε από τους τεχνητούς μύθους και τις διαστρεβλώσεις της ιστορίας, να διορθώσουμε τα λάθη του παρελθόντος, την παραβίαση των κανόνων και να στρέψουμε το πρόσωπό μας στην αλήθεια. Διότι όπως διαβάζουμε και στην Αγία Γραφή: «και έσται τα έργα της δικαιοσύνης ειρήνη» (Ησαΐας, 32, 17).
Προσωπικά πιστεύω ότι, λαμβανομένης υπόψη της σημερινής καταστάσεως στην Ουκρανία, μόνο η χορήγηση του κανονικού αυτοκεφάλου στην Ορθόδοξη Εκκλησία Ουκρανίας θα μπορέσει να βοηθήσει στην υπέρβαση των υφισταμένων προβλημάτων και σχισμάτων, να ειρηνεύσει και να απομακρύνει από αυτή την φοβερή κρίση, στην οποία βρέθηκε τα τελευταία 30 χρόνια. Και αυτό θα αποτελούσε την αποκατάσταση της ιστορικής δικαιοσύνης.
Έχουμε πολύ δουλειά μπροστά μας. Ευρισκόμαστε μόλις στην αρχή αυτής της μεγάλης ιστορικής πορείας και θα συναντήσουμε ακόμα πολλά εμπόδια. Ο διάλογος μόλις ξεκίνησε. Δεν πρέπει να κάνουμε βεβιασμένες κινήσεις.
Και εδώ είναι μεγάλη η ευθύνη και η υποχρέωση εκ μέρους της Μητρός Εκκλησίας του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Θα υπογραμμίσω για μια εισέτι φορά ότι, το Οικουμενικό Πατριαρχείο είναι υποχρεωμένο να λάβει όλα τα εξαρτώμενα από αυτό μέτρα σύμφωνα με τις κανονικές του προτεραιότητες για να εξασφαλίσει την εκκλησιαστική ενότητα και να μην επιτρέψει την περαιτέρω παραμονή εκατομμυρίων ορθοδόξων Ουκρανών εκτός της κανονικής Εκκλησίας. Ο ρόλος του Οικουμενικού Πατριαρχείου είναι η διακονία της ενότητας ολοκλήρου της Ορθοδόξου Εκκλησίας και όχι μόνο κάποιου τμήματος αυτής. Και εφόσον η Ορθόδοξη Εκκλησία στην Ουκρανία είναι διηρημένη σε πολλά μέρη, τότε και η υποχρέωση του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ως Μητρός Εκκλησίας, είναι η αναζήτηση με την βοήθεια του διαλόγου τα βέλτιστα μέσα της κανονικής οικονομίας για την αποκατάσταση της ενότητας.
Για αυτόν ακριβώς τον λόγο η Ι. Σύνοδος του Οικουμενικού Πατριαρχείου απέστειλε στην Ουκρανία τους έξαρχους της, ώστε μέσω του ειλικρινούς διαλόγου με όλες τις πλευρές να βοηθήσουν στην εξεύρεση μιας κοινής γλώσσας και να καταλήξουν σε μια συμφωνία. Δεν μπορούμε να μοιράζουμε το σώμα του Χριστού. Αυτό δεν ανήκει στην Μόσχα, στο Κίεβο ή σε κάποιον άλλο. Δεν μπορεί να υπάρξει Εκκλησία του «ρωσικού κόσμου» ή κάποιου άλλου. Στην Οικουμενική Εκκλησία, ως του μυστικού Σώματος του Χριστού, έχουν δικαίωμα να ανήκουν όλοι, όσοι επιθυμούν ειλικρινά να είναι με τον Χριστό, ανεξάρτητα από τις εθνικές ή πολιτικές πεποιθήσεις τους. Είναι καιρός να σταματήσουν όλες αυτές οι αυτοκρατορικές φιλοδοξίες και εικασίες. Και η αλήθεια είναι ότι σήμερα υπάρχουν εκατομμύρια ορθοδόξων πιστών στην Ουκρανία που δεν πρόκειται να πάνε με την Μόσχα. Αυτό το καταλαβαίνουν όλοι. Και το να μην τους επιτρέπουν εξ αιτίας αυτού να φθάσουν στον Χριστό, να τους αφορίζουν και να τους αφαιρούν την δυνατότητα σωτηρίας δεν είναι χριστιανικό, δεν είναι κανονικό. Πρέπει να αναζητηθούν άλλες αποδεκτές οδοί επιλύσεως αυτού του προβλήματος, χρησιμοποιώντας τους ιερούς κανόνες, την οικονομία και την αγάπη.
Κρίμα που οι εκπρόσωποι της Εκκλησίας Ουκρανίας του Πατριαρχείου Μόσχας αρνούνται προς το παρόν τον διάλογο με τους εκπροσώπους του Οικουμενικού Πατριαρχείου και των άλλων τμημάτων των ουκρανικών εκκλησιών. Οι αρνητικές δηλώσεις σχετικά με αυτές τις αδελφικές συναντήσεις και τον διάλογο, ο εκβιασμός της ευχαριστιακής ενότητας και η απαγόρευση συλλειτουργίας με τους ιεράρχες του Οικουμενικού Πατριαρχείου απλά οδηγούν σε αδιέξοδο και χειροτερεύουν έτι περισσότερο την κανονική τους θέση.
Ελπίζω ότι αυτό είναι προσωρινό και ότι οι αδελφοί μας από την Ορθόδοξη Εκκλησία Ουκρανίας του Πατριαρχείου Μόσχας θα συνειδητοποιήσουν ότι αυτή είναι μια λανθασμένη οδός και θα ανοίξουν τις καρδιές τους στον διάλογο και στην αδελφική εν Χριστώ ένωση. Το ίδιο και οι εκπρόσωποι των άλλων τμημάτων των Ουκρανικών Εκκλησιών, οι οποίες για διάφορους λόγους δεν ευρίσκονται προς το παρόν σε κοινωνία με την Οικουμενική Ορθοδοξία. Η εν Χριστώ ενότητα θα πρέπει να αποτελεί τον κυριότερό μας σκοπό, διότι αυτή ήταν η διαθήκη του ίδιου του Χριστού: (…) (Ιωάν. 17, 21). Και (…) (Ιωάν. 13, 35).
ΟυκρανίαΌπως είχε πει με αυτή την αφορμή ο Παναγιώτατος Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος: «Το Οικουμενικό Πατριαρχείο είναι υποχρεωμένο να υπενθυμίζει σε όλους τον συνοδικό και οικουμενικό χαρακτήρα της Εκκλησίας, κηρύττοντας το πνεύμα της καταλλαγής, το οποίο υπερβαίνει τις συγκρούσεις και υπηρετεί την ενότητα της Ορθοδοξίας». Θεωρώ ότι ο διάλογος είναι η μοναδική σωστή οδός. Ο απόστολος Παύλος μας καλούσε: (…) (Κορ. Α΄, 11, 19). Και όπως έγραφε ο ιερός Αυγουστίνος: «Το πρωτεύον είναι η ενότητα, το δευτερεύον η ελευθερία, τα πάντα είναι η αγάπη».
https://panorthodoxcemes.blogspot.com/2018/10/blog-post_5.html?m=1