Μόνο τον προηγούμενο αιώνα οι Ουκρανοί εξαναγκάστηκαν να συμμετέχουν σε δύο παγκόσμιους πολέμους. Επιπλέον, εξ αιτίας της οργανωμένης από το σταλινικό καθεστώς της Τεχνητής πείνας – Γολοντομόρ την περιόδο 1932-33 έχασαν τη ζωή τους περίπου 7 εκατομμύρια Ουκρανοί. Στη διάρκεια του Δεύτερου Παγκοσμίου πολέμου έχασαν τη ζωή τους περίπου 7,5 εκατομμύρια Ουκρανοί από την επίθεση της ναζιστικής Γερμανίας και της σοβιετικής εξουσίας. Εκτός αυτού 2 εκατομμύρια Ουκρανοί στάλθηκαν στη Γερμανία για καταναγκαστική εργασία.

Αυτές οι τεράστιες απώλειες και η καταστροφική πολιτική των κατακτητών επηρέασαν αρνητικά την ανάπτυξη της Ουκρανίας και του λαού της.

Στις 25 Φεβρουαρίου 2010 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αποφάνθηκε σχετικά με την κατάσταση στην Ουκρανία, στην  Παράγραφο 20 ότι:

Λυπάται βαθιά για την απόφαση του πρώην προέδρου της Ουκρανίας κ. Βίκτωρ Γιούστσενκο να τιμήσει μετά θάνατον τον Στεπάν Μπαντέρα, αρχηγό της Οργάνωσης των Ουκρανών Εθνικιστών, η οποία συνεργάστηκε με την ναζιστική Γερμανία, με τον τίτλο του «Εθνικού ήρωα της Ουκρανίας» και ελπίζει σχετικά με αυτό ότι η νέα ουκρανική ηγεσία θα επανεξετάσει αυτή την απόφαση και θα παραμείνει πιστή στις ευρωπαϊκές αξίες.

Που βασίστηκε αυτή η απόφαση; Υπάρχει απόφαση καταδίκης διεθνούς δικαστηρίου το οποίο καταδίκασε τον Στεπάν Μπαντέρα και την Οργάνωση των Ουκρανών Εθνικιστών σαν συνεργάτες της ναζιστικής Γερμανίας; Έγιναν ουσιαστικές εξωπολιτικές έρευνες της ιστορίας των αγώνων των Ουκρανών για την ανεξαρτησία τους; Είμαστε σίγουροι ότι η Ουκρανία είναι έτοιμη να μιλήσει για αυτό.

Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι ο Στεπάν Μπαντέρα είναι αναμφισβήτητο σύμβολο του μακρόχρονου τραγικού αγώνα της Ουκρανίας για την ανεξαρτησία της, την οποία κατέκτησε το 1991. Εμπνέοντας πολλές γενιές αγωνιστών για την ανεξαρτησία της Ουκρανίας, αυτός ταυτόχρονα υπήρξε αντικείμενο μίσους για αυτούς οι οποίοι είχαν ιμπεριαλιστικές διαθέσεις σε σχέση με την Ουκρανία.

Στις 30 Ιουνίου 1941 μετά από την εισβολή της Γερμανίας στο έδαφος της Σοβιετικής Ένωσης η Οργάνωση των Ουκρανών Εθνικιστών με κάλεσμα του Στεπάν Μπαντέρα ανακήρυξε την αναγέννηση της ανεξάρτητης Ουκρανίας. Αυτό ήταν άμεση πρόκληση στα σχέδια των Γερμανών, στα οποία περιλαμβανόταν η μετατροπή της Ανατολικής Ευρώπης σε γερμανική αποικία. Γι’ αυτό η γερμανική εξουσία απαιτούσε από τους καθοδηγητές της Οργάνωσης των Ουκρανών Εθνικιστών άμεση ανάκληση της διακήρυξης της ανεξαρτησίας, το οποίο αυτοί αρνήθηκαν. Γι’ αυτόν το λόγο, άρχισαν να καταδιώκουν τους καθοδηγητές της Οργάνωσης, να τους φυλακίζουν και να τους εξοντώνουν, γεγονός το οποίο ανάγκασε την Οργάνωση να περάσει στην παρανομία για να πολεμήσει τόσο τους Σοβιετικούς όσο και τους Γερμανούς κατακτητές της Ουκρανίας.

Τον Ιούλιο του 1941 συνέλαβαν τον Στεπάν Μπαντέρα και τον έστειλαν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Sachsenhausen όπου παρέμεινε φυλακισμένος μέχρι τον Οκτώβριο του 1944. Τα δύο αδέλφια του ήταν έγκλειστα στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Άουσβιτς όπου και δολοφονήθηκαν. Παρόμοια μοίρα είχε και ο Στεπάν Μπαντέρα ο οποίος το 1959 δολοφονήθηκε στο Μόναχο από πράκτορα της Μόσχας.

Κατά τη διάρκεια της δίκης της Νυρεμβέργης δόθηκε στη δημοσιότητα η μυστική διαταγή της ναζιστικής Αϊνζατσγκρούπ C/5 στα τμήματά της με ημερομηνία 25 Νοεμβρίου 1941, στην οποία τα γραφόμενα απορρίπτουν πλήρως όλα τα πιθανά στοιχεία για τη συνεργασία της Οργάνωσης των Ουκρανών Εθνικιστών υπό την ηγεσία του Στεπάν Μπαντέρα με τους ναζιστές: «Αναμφισβήτητα αποδεικνύεται ότι το κίνημα του Μπαντέρα ετοιμάζει εξέγερση στην επικράτεια του Ράιχ με σκοπό τη δημιουργία ανεξάρτητης Ουκρανίας. Όλα τα μέλη του κινήματος του Μπαντέρα πρέπει άμεσα να συλληφθούν και μετά από σκληρές ανακρίσεις μυστικά να εκτελεστούν σαν κλέφτες».

Αυτό με κανέναν τρόπο δεν αποτελεί την ιστορία συνεργασίας της Οργάνωσης του Μπαντέρα με τους ναζιστές, αλλά αντίθετα είναι η ιστορία του λαού τον οποίο εξόντωναν δύο ισχυρά συστήματα καθοδηγούμενα από τον Χίτλερ και τον Στάλιν.

Για την αμετάκλητη καταδίκη του ολοκληρωτισμού η Σύνοδος της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής για τη δημοκρατία της Οργάνωσης για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία της Ευρώπης πρότεινε να καθιερωθεί πανευρωπαϊκή ημέρα μνήμης των θυμάτων του σταλινισμού και του ναζισμού, συνδέοντάς την με την υπογραφή του Συμφώνου Ρίντεντροπ-Μόλοτοφ στις 23 Αυγούστου 1939 (με αυτό το Σύμφωνο η Γερμανία και η Σοβιετική Ένωση διαίρεσαν μεταξύ τους την Ευρώπη). Μήπως αυτές οι αλληλοσυγκρουόμενες αποφάσεις σημαίνουν διαφορετικές σταθερές στην κατανόηση των ευρωπαϊκών αξιών;

Στο πρόγραμμα της ουκρανικής τηλεόρασης «Μεγάλοι Ουκρανοί» το 2008 σύμφωνα με τα αποτελέσματα ανεξάρτητης έρευνας μεταξύ των πολιτών της Ουκρανίας για τη θέση και το ρόλο σπουδαίων κρατικών, πολιτικών, πνευματικών και θρησκευτικών προσωπικοτήτων στην εθνική και παγκόσμια ιστορία ο Στεπάν Μπαντέρα κατέλαβε την τρίτη θέση.

Οι Ουκρανοί οι οποίοι μένουν στην Ελλάδα έχουν και αυτοί σημαντική συμμετοχή στην ανάπτυξη της οικονομίας της. Για πολλούς η Ελλάδα έγινε η δεύτερη πατρίδα τους. Εδώ γεννήθηκαν και διαπαιδαγωγούνται τα παιδιά τους. Δεν τους είναι αδιάφορη η κοινωνική και η πολιτική ζωή αυτής της χώρας.

Απευθυνόμαστε σε σας όχι μόνο σαν Ουκρανοί, αλλά και σαν Έλληνες υπήκοοι να πάρετε πρωτοβουλία για ανάκληση της 20^ης παραγράφου της απόφασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 25^ης Φεβρουαρίου 2010 στην οποία αβάσιμα κατηγορούν τον Εθνικό Ήρωα της Ουκρανίας Στεπάν Μπαντέρα για συνεργασία με τη ναζιστική Γερμανία. Και να γίνει ανεξάρτητη έρευνα για το ρόλο της Οργάνωσης των Ουκρανών Εθνικιστών στον αγώνα ενάντια στα ολοκληρωτικά καθεστώτα της Γερμανίας και της Σοβιετικής Ένωσης για την Ανεξάρτητη Ουκρανία.

Ευελπιστούμε ότι θα δώσετε τη δέουσα προσοχή στο ζήτημά μας και θα συνδράμετε στην αποκατάσταση της σκόπιμης παραμόρφωσης της ιστορίας, με εκτίμηση,

Σύλλογος “Ουκρανοελληνική Σκέψη”,

huth@ath.forthnet.gr

Βιογραφικό του Stepan Bandera

Ο Stepan Andriyovych Bandera (1 Ιανουαρίου 1909, Staryi Uhryniv – † 15 Οκτωβρίου 1959, Μόναχο) ήταν Ουκρανός πολιτικός, ιδεολόγος του εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος και αρχηγός της Οργάνωσης των Ουκρανών Εθνικιστών.

Ο Stepan Bandera γεννήθηκε σε οικογένεια κληρικών την 1η Ιανουαρίου 1909 στη Δυτική Ουκρανία, η οποία την εποχή εκείνη αποτελούσε μέρος της Αυστρο-Ουγγρικής Αυτοκρατορίας και ονομαζόταν Βασίλειο της Γαλικίας και Λοντομέριας. Οι λαοί της  Αυστρο-Ουγγαρίας απολάμβαναν κάποια δικαιώματα αυτοδιάθεσης και οι Ουκρανοί που ζούσαν εκεί ήξεραν τι σημαίνει δημοκρατία, σε αντίθεση με τους Ουκρανούς που ζούσαν κάτω από την τσαρική Ρωσία. Ο πατέρας του Bandera ήταν Ουκρανός καθολικός ιερέας και δραστήριος πολίτης. Υποστήριζε το συνεταιριστικό κίνημα των μικρών αγροτών, τις εκπαιδευτικές οργανώσεις και τους αγροτικούς συλλόγους. Μετά την πτώση της Αυστρο-Ουγγαρίας και την ανακήρυξη της Δημοκρατίας της Δυτικής Ουκρανίας (ZUNR), ο πατέρας Bandera βοήθησε στην εγκαθίδρυση ουκρανικής κυβέρνησης κι έγινε μέλος του νέου κοινοβουλίου ως εκπρόσωπος της επαρχίας Kalush. Κατά τη διάρκεια του πολέμου που ακολούθησε, ο κ. Andriy Bandera υπηρέτησε ως εφημέριος στον ουκρανικό στρατό της Γαλικίας. Έτσι από μικρή ηλικία, ο Stepan Bandera είδε τη γενιά των γονιών του να αγωνίζονται για τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου ουκρανικού κράτους, μόνο που το ανατολικό τμήμα κατέληξε στους Μπολσεβίκους και το δυτικό στους Πολωνούς.

Το 1919 ο Stepan Bandera άρχισε τη δευτεροβάθμια του εκπαίδευση στο ουκρανόφωνο γυμνάσιο Himnaziya στην πόλη Stryi όπου ζούσε ο παππούς του (70 χμ νότια του Λβιβ). Ακολούθως ο Bandera εντάχθηκε στο ουκρανικό σώμα προσκόπων Plast. Το 1927 ο Bandera τέλειωσε τις γυμνασιακές του σπουδές κι έκανε αίτηση για σπουδές στην Ουκρανική Ακαδημία Οικονομικών στην πόλη Podebrady (Τσεχοσλοβακία), αλλά οι Πολωνικές Αρχές αρνήθηκαν να του εκδώσουν διαβατήριο για να ταξιδέψει στο εξωτερικό. Τον επόμενο χρόνο ενεγράφη στη Σχολή Αγρονόμων στο Πολυτεχνείο του Λβιβ. Συνελήφθη μαζί με τον πατέρα του από τους Πολωνούς για τη διοργάνωση μνημόσυνου για τους πεσόντες Ουκρανούς στρατιώτες. Ο Bandera ήταν ενεργό μέλος διάφορων φοιτητικών και πολιτικών ουκρανικών οργανώσεων που αγωνίστηκαν ενάντια στην εξαναγκαστική πολωνοποίηση και στη διάκριση εις βάρος των Ουκρανών. Σπούδασε στο Λβιβ μέχρι τη σύλληψη του το 1934.

Κατά τη διάρκεια των φοιτητικών του χρόνων, ο Bandera ήταν μέλος του ουκρανικού εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος, της Οργάνωσης των Ουκρανών Εθνικιστών (OUN). Τον Ιούνιο του 1933 έγινε αρχηγός της Οργάνωσης για τη Δυτική Ουκρανία. Υπό την ηγεσία του, η Οργάνωση επικεντρώθηκε κυρίως στην κοινωνική προπαγάνδα, αλλά έγινε γνωστή λόγω των έντονων διαμαρτυριών της κατά του Γενοκτονικού Λιμού στη Σοβιετική Ουκρανία (γνωστού ως Holodomor) καθώς επίσης και κατά της “ειρήνευσης” των Ουκρανών από τις Πολωνικές Αρχές. Η πρώτη διαμαρτυρία έγινε το 1933 και ήταν η δολοφονία του σοβιετικού εκπροσώπου στο Λβιβ και μέλους της NKVD (προκατόχου της KGB), Alexei Mailov. Η δεύτερη διαμαρτυρία έγινε το 1934 και ήταν η δολοφονία του Υπουργού Εσωτερικών της Πολωνίας, Bronislaw Pieracki, εις απάντηση των ενεργειών της πολωνικής αστυνομίας εναντίον ανυπεράσπιστων Ουκρανών αγροτών. Μετά τη σύλληψη του Bandera το 1934, το Πολωνικό Δικαστήριο τον καταδίκασε σε θάνατο για το ρόλο του στη διοργάνωση αυτών των βίαιων πράξεων αντεκδίκησης. Η καταδίκη μετατράπηκε αργότερα σε ισόβια κάθειρξη.

Μετά τη διαίρεση του πολωνικού κράτους από τους Σοβιετικούς και τους Ναζί όπως προνοούσε το Σύμφωνο Molotov-Ribbentrop το 1939, ο Bandera δραπέτευσε από τη φυλακή και πήγε στο Λβιβ στη σοβιετική ζώνη όπου ανέλαβε να οργανώσει την παράνομη δράση. Αργότερα μεταβαίνει στη γερμανική ζώνη για να οργανώσει τους Ουκρανούς που είχαν διαφύγει από τη σοβιετική τρομοκρατία της διακυβέρνησης των Μπολσεβίκων στη Δυτική Ουκρανία. Ο Bandera βοήθησε στην οργάνωση μιας μελλοντικής ουκρανικής κυβέρνησης που θα ανακτούσε την εξουσία σε περίπτωση ενός σοβιετικό-γερμανικού πολέμου. Την περίοδο 1939-1941, οι Σοβιετικοί εκτέλεσαν και απέλασαν δεκάδες χιλιάδες Ουκρανών αποδεικνύοντας ότι ποτέ δεν θα επέτρεπαν την ανεξαρτησία της Ουκρανίας. Από την άλλη, οι Ναζί δεν είχαν κανένα συμφέρον να είναι ελεύθερη η Ουκρανία την οποίαν έβλεπαν ως “ζωτικό χώρο” για  Αρίους. Θέλοντας να αποφύγουν τον πόλεμο κατά των δύο μεγαλύτερων στρατών στον κόσμο, η Οργάνωση των Ουκρανών Εθνικιστών (OUN) προσπάθησε να χρησιμοποιήσει τα γερμανικά συμφέροντα στον πόλεμο εναντίον της ΕΣΣΔ για την εκπαίδευση αξιωματικών έτσι ώστε να σχηματίσει τον πυρήνα ενός μελλοντικού ανεξάρτητου ουκρανικού στρατού. Όμως μέσα σε ένα εξάμηνο η OUN πολεμούσε εναντίον και της Γερμανίας και της ΕΣΣΔ. Στις 30 Ιουνίου 1941, την ενάτη μέρα αφότου άρχισε ο πόλεμος μεταξύ ΕΣΣΔ και Γερμανίας, η OUN ανακοίνωσε την Πράξη για Αναγέννηση ενός Ανεξάρτητου Ουκρανικού Κράτους και εγκαθίδρυσε πολυκομματική κυβέρνηση στο Λβιβ. Οι Ναζί συνέλαβαν αμέσως τον Stepan Bandera και τον Πρωθυπουργό Yaroslav Stetsko, και απαίτησαν την ανάκληση της Πράξης. Ο Bandera και ο Stetsko αρνήθηκαν και φυλακίστηκαν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Sachsenhausen μαζί με άλλους υπουργούς της ουκρανικής κυβέρνησης. Τα δύο αδέλφια του Stepan Bandera, Oleksandr και Vasyl, φυλακίστηκαν στο Auschwitz με άλλα μέλη της OUN, όπου και χάθηκαν. Η γερμανική Gestapo συνεργάστηκε με τη σοβιετική NKVD στην καταδίωξη των μελών της OUN. Οι Σοβιετικοί εκτέλεσαν τον πατέρα του Bandera, Andriy Bandera, στο Κίεβο μόνο και μόνο επειδή ήταν ο πατέρας του αρχηγού της OUN.

Ωστόσο, η OUN συνέχισε τον αγώνα της κατά της ναζιστικής κατοχής. Την παραμονή της Μάχης του Στάλινγκραντ, το φθινόπωρο του 1942, η OUN συνένωσε τις υπάρχουσες ομάδες των ανταρτών και δημιούργησε τον Επαναστατημένο Ουκρανικό Στρατό (UPA), ο οποίος τελικά απελευθέρωσε μεγάλες επαρχίες της Βορειοδυτικής Ουκρανίας από τη γερμανική κατοχή. Ο Στρατηγός Roman Shukhevych, στενός συμπολεμιστής του Stepan Bandera έγινε διοικητής του UPA. Μερικοί υψηλόβαθμοι αξιωματικοί του UPA είχαν κάνει την εκπαίδευσή τους στο γερμανικό στρατό πριν τον πόλεμο. Όμως στον UPA υπήρχαν πολλοί αξιωματικοί που είχαν εκπαιδευτεί στο Σοβιετικό Κόκκινο Στρατό καθώς επίσης στους στρατούς της Πολωνίας και της Τσεχοσλοβακίας. Έτσι έγινε πραγματικότητα η ιδέα της δημιουργίας ενός εθνικού στρατού δίχως την υποστήριξη ενός εθνικού κράτους.

Όταν τα γερμανικά στρατεύματα αποχώρησαν από την Ουκρανία, οι Σοβιετικοί επιδίωξαν να καταστείλουν τον αγώνα για την ανεξαρτησία της Ουκρανίας. Απέστειλαν ειδικές στρατιωτικές δυνάμεις της NKVD για να πολεμήσουν την OUN. Αυτός ο πόλεμος κράτησε μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1950, όταν η KGB συνέλαβε τον τελευταίο διοικητή του UPA, τον Vasyl Kuk. Τα μέλη της OUN συνέχισαν τον αγώνα τους στα σοβιετικά στρατόπεδα συγκέντρωσης GULAG, οργανώνοντας απεργίες και αντι-σοβιετικές διαδηλώσεις με το σύνθημα “Ελευθερία στα έθνη – Ελευθερία στα άτομα!” Το σοβιετικό ολοκληρωτικό καθεστώς φυλάκισε μέλη της OUN για περιόδους 25 ετών που συχνά παρατείνονταν. Στα στρατόπεδα οι Ουκρανοί εθνικιστές γνωρίστηκαν και συνεργάστηκαν με σοβιετικούς αντιφρονούντες διάφορων εθνικοτήτων και αγωνίστηκαν μαζί για την υπεράσπιση των εθνικών και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Μετά την ήττα του Χίτλερ, ο Stepan Bandera και πολλά άλλα μέλη της OUN κατέληξαν στην αμερικανική ζώνη της μεταπολεμικής Γερμανίας. Ίδρυσαν οργανώσεις για την προώθηση του ζητήματος της ανεξαρτησίας της Ουκρανίας. Τα κείμενα και οι δραστηριότητες του Bandera αποδείχτηκαν επικίνδυνα για την ΕΣΣΔ και την ηγεσία της. Η εντολή για τη δολοφονία του εγκρίθηκε σε ανώτατο επίπεδο από την κεντρική επιτροπή του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης. Η KGB έστειλε τον Bohdan Stashynsky, εκπαιδευμένο δολοφόνο, στη Γερμανία με ένα όπλο που θα χορηγούσε μη ανιχνεύσιμο δηλητήριο για να προκαλέσει προσομοίωση φυσικής καρδιακής ανεπάρκειας. Ο Bandera δολοφονήθηκε στο Μόναχο στις 15 Οκτωβρίου 1959 στο κλιμακοστάσιο της πολυκατοικίας όπου διέμενε. Υπήρχαν υποψίες για εγκληματική ενέργεια, αλλά κανείς δεν γνώριζε την αλήθεια με σιγουριά. Το 1961, μόλις δυο μέρες πριν την ανέγερση του τείχους του Βερολίνου, ο δολοφόνος διέφυγε από το ανατολικό στο δυτικό Βερολίνο και παραδόθηκε στις γερμανικές αρχές. Αποκάλυψε τις λεπτομέρειες για το πώς ο ίδιος σκότωσε τον Bandera και ακόμα έναν Ουκρανό αρχηγό, τον Lev Rebet το 1957. Η δίκη του έγινε στην πόλη Karlsruhe όπου η γερμανική δικαιοσύνη αποφάνθηκε ότι η σοβιετική κυβέρνηση διέταξε και οργάνωσε τις δολοφονίες. Η δίκη του  Bohdan Stashynsky έλαβε διεθνή κάλυψη και ο κόσμος έμαθε για την πολιτική της Σοβιετικής Ένωσης να εκτελεί πολιτικούς αντιπάλους τόσο εντός της χώρας όσο και στο εξωτερικό.

Η KGB μπορεί να σκότωσε τον Stepan Bandera, αλλά δεν μπόρεσε να σκοτώσει τον πόθο του ουκρανικού λαού για ανεξαρτησία. Αυτό το μακραίωνο όνειρο πραγματοποιήθηκε τελικά το 1991. Σήμερα, στην ανεξάρτητη Ουκρανία κυματίζει η γαλαζοκίτρινη σημαία – η ίδια σημαία για την οποία πολέμησε ο Stepan Bandera. Σήμερα, ο εθνικός ύμνος της Ουκρανίας είναι ο ίδιος εκείνος ύμνος που τραγουδούσε ο Bandera και η γενιά του και το ουκρανικό έμβλημα είναι το σύμβολο κρατικής υπόστασης που χρονολογείται πάνω από 1000 χρόνια. Αυτά ήταν τα σύμβολα της Εθνικής Δημοκρατίας της Ουκρανίας στη μικρή διάρκεια της ζωής της κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Και αυτά είναι τα ίδια σύμβολα του ανεξάρτητου κράτους της Ουκρανίας που ο Χίτλερ ζήτησε από τον Bandera να ανακαλέσει τον Ιούλιο του 1941. Ο Bandera παρέμεινε σταθερός στις αξίες του κι έτσι έγινε σύμβολο για όλους τους Ουκρανούς πατριώτες, διότι παρ’ όλες τις αντιξοότητες, τόλμησε να υψώσει το ανάστημά του και να υπερασπιστεί το δικαίωμα της Ουκρανίας να είναι ανεξάρτητη.

Γι’ αυτό και σήμερα σ’ ολόκληρη την Ουκρανία, έχουν ανεγερθεί μνημεία προς τιμήν του σε πόλεις και χωριά, δρόμοι φέρουν το όνομά του, τραγούδια τον εξυμνούν, γυρίζονται ταινίες και θεατρικά έργα γράφονται γι’ αυτόν. Ως σύμβολο, ο Stepan Bandera είναι από τους λίγους στην ιστορία της Ουκρανίας: αρχικά κρατούμενος στην Πολωνία, στη συνέχεια σε στρατόπεδο συγκέντρωσης του Χίτλερ και τέλος δολοφονήθηκε από τη σοβιετική KGB. Ό, τι κι αν σκέφτονται οι ξένοι πολιτικοί, ο Bandera θα παραμείνει σύμβολο του αγώνα του ουκρανικού λαού για την ελευθερία.